Goedenavond, welkom bij ZorgKrant.nl

Het oude antibioticum minocycline kan een nieuw leven krijgen in de behandeling van Mycobacterium avium longinfecties. In Journal of Antimicrobial Chemotherapy bepaalden medisch microbiologen Mike Ruth en Jakko van Ingen van het Radboudumc de werkzame dosis ervan. Minocycline is een zeer welkom alternatief in de behandeling van deze hardnekkige infecties.

Mycobacteriën zitten overal, maar zijn vooral berucht als veroorzaker van infectieziekten als tuberculose en lepra. Omdat deze bacteriën langzaam groeien, kan de behandeling met antibiotica maanden tot jaren duren. De kans dat de bacterie ondertussen resistent wordt  is groot. Dit geldt zeker voor Mycobacterium avium en een aantal nauw verwante soorten. Deze niet-tuberculeuze mycobacteriën veroorzaken in westerse landen steeds meer ziekte. In Nederland kampen zeker 300 mensen met deze moeilijk te bestrijden longinfectie.

Kan beter
Momenteel wordt een infectie met Mycobacterium avium langdurig behandeld met een combinatie van drie verschillende antibiotica (azitromycine, ethambutol en rifampicine). Gebruik van zo’n cocktail is nodig om de bacterie van verschillende kanten aan te pakken. Dit beperkt de kans op resistentie, maar gaat ook gepaard met aanzienlijke bijwerkingen. Ook verstoren de middelen elkaars werking. Gemiddeld genomen bereikt de therapie maar bij de helft van de patiënten effectieve concentraties in de longen waar de bacteriën woekeren.
 
Minocycline
Het antibioticum minocycline werd van oudsher gebruikt in de behandeling van lepra en is veel toegepast bij chronische huidinfecties zoals acne. Recent is ook aangetoond dat het middel werkt tegen tuberculose. Er is dus genoeg reden om aan te nemen dat het ook helpt tegen andere mycobacteriën. Minocycline is een ideale kandidaat voor de vervanging van de huidige therapie. Het is makkelijk in te nemen, bereikt het bloed goed en blijft daar ook lang actief, waardoor je met één dosis per dag toe kunt. Patiënten met ernstige acne gebruiken dit middel soms zes maanden aan een stuk door, dus ook bij langdurig gebruik is het veilig. Het is alleen nog niet duidelijk wat een goede dosis is voor toepassing bij patiënten met een infectie met Mycobacterium avium.
 
Minilong
Om de dosis te bepalen, gebruikten medisch microbiologen Mike Ruth en Jakko van Ingen een longmodel om een infectie met Mycobacterium avium na te bootsen. In deze minilong brachten zij witte bloedcellen aan die waren geïnfecteerd met mycobacteriën. Vervolgens pompten zij antibiotica door het systeem op dezelfde manier zoals het zich in de menselijke longen zou gedragen, legt Jakko van Ingen uit: “Zo maak je precies na hoe de bacterie in de long leeft en hoeveel antibioticum hij in een dag tegenkomt. Daarmee kunnen we goed voorspellen hoe dit middel het gaat doen in patiënten, zonder dat we hiervoor klinische trials of proefdieronderzoek hoeven te doen.”
 
Dubbele dosis
In de lablong slaagde de nu gangbare behandeling er niet in om de bacteriën goed te doden. Minocycline kon dat wel, alleen niet in de gebruikelijke dosering van 200 mg per dag. Deze dosis is veilig toegepast in de langdurige behandeling van lepra, soms wel tien jaar lang. Voor het klein krijgen van het Mycobacterium avium complex is een dubbele dosis van 400 mg beter. Volgens berekeningen van de onderzoekers kan daarmee bij meer dan 70 procent van de patiënten een effectieve concentratie in de longen bereikt worden die het aantal bacteriën decimeert, aldus van Ingen: “De middelen die we nu toepassen bereiken dit niveau überhaupt niet. Het is alleen de vraag of deze hogere dosis veilig is voor toepassing bij echte patiënten.”
 
Veiligheid
In eerdere studies is wel veilig gewerkt met hoge doseringen minocycline in een behandeling van twee weken. Als minocycline gecombineerd kan worden met andere middelen, kan zo’n korte behandeling effectief zijn. Combineren met drie of vier andere antibiotica zal sowieso nodig zijn om resistentievorming tegen te gaan. Dit jaar gaan de onderzoekers de effectiviteit en veiligheid van de combinatie met rifampicine bij patiënten onderzoeken. Van Ingen: “Het feit dat het antibioticum minocycline, waarvan we de veiligheid ook bij langdurig gebruik al decennia kennen, voor een deel van de patiënten de effectiviteit van hun behandeling zou kunnen vergroten is echt een doorbraak in de behandeling van deze opkomende infectieziekte.”

Complex
Het Mycobacterium avium complex bestaat uit drie bekende en acht zeldzame bacteriën die nauw aan elkaar verwant zijn. De infecties die ze veroorzaken zijn identiek, net als de behandeling en hun gevoeligheid voor antibiotica. Dit bacteriecomplex neemt 70 procent van alle besmettingen met niet-tuberculeuze mycobacteriën voor zijn rekening. Terwijl besmetting met tuberculose in Nederland afneemt, nemen infecties met niet-tuberculeuze mycobacteriën juist toe.
 
Uitkomst
De vooruitzichten voor patiënten met een Mycobacterium avium besmetting zijn niet gunstig. Bij 70 procent van de patiënten onder behandeling zijn op een gegeven moment de bacteriën niet meer te detecteren. Dan moeten ze nog wel een jaar doorbehandeld worden. Bij ongeveer 40 procent van deze patiënten komt de ziekte binnen twee jaar toch weer terug. Er kunnen bacteriën achtergebleven zijn, maar het kan ook om een nieuwe infectie zijn. Sommige patiënten met immuunstoornissen zijn daar verhoogd gevoelig voor. Zo’n 30 procent van de patiënten reageert überhaupt niet op antibiotica.

Tags bij dit artikel:

• longen
• Radboudumc
• antibiotica
• bacteriën
• resistentie
• tuberculose
• infectieziekte
• immuunstoornis