Bij teruggekeerde leukemie staat chemotherapie buitenspel

Door een nieuw medicijn staat chemotherapie buitenspel bij leukemiepatiënten bij wie de kanker is teruggekeerd

Een nieuw medicijn zet chemotherapie definitief buitenspel bij leukemiepatiënten bij wie de kanker is teruggekeerd. Dat het middel succesvol is, bleek al twee jaar geleden. Nu is het bewijs geleverd dat Venetoclax ook op een langere termijn van vier jaar veel beter scoort dan de chemotherapie die tot nu toe werd gegeven.

Als gevolg van dit onderzoek is de behandeling van chronische lymfatische leukemie (CLL) definitief veranderd. Medische centra overal in de wereld, waaronder Amsterdam UMC, hebben aan de MURANO-trial meegewerkt. De resultaten zijn  verschenen in Journal of Clinical Oncology.

Minder bijwerkingen
Hoogleraar Interne Geneeskunde Arnon Kater van Amsterdam UMC, leider van de studie: “Het nieuwe middel heeft twee grote voordelen. Vier jaar na de behandeling is de prognose voor patiënten met CLL veel beter. Ook zijn de bijwerkingen minder. Het nadeel is dat het veel duurder is. Venetoclax kost circa 70 duizend euro per patiënt per jaar. Hoewel een veel betere prognose opweegt tegen de hoge kosten, is de hoge prijs van dit soort nieuwe kankermedicijnen een probleem..”

Kater en zijn medeonderzoekers keken in de MURANO-trial naar een andere manier om leukemiecellen aan te vallen. CLL is kanker van witte bloedcellen, specifiek de B-cellen. Deze trage kanker kan er jaren over doen om levensbedreigend te worden. In Nederland is dit de leukemie met de meeste nieuwe patiënten: jaarlijks ongeveer duizend. In een bepaalde fase van de ziekte krijgen de patiënten chemotherapie, maar deze werkt slechts tijdelijk. De kankercellen worden resistent. Daarna volgt een behandeling met andere chemo, maar erg gunstig waren de resultaten meestal niet. In dit nieuwe onderzoek, dat bijna vijf jaar heeft geduurd, kregen patiënten ofwel een specifieke periode chemotherapie in combinatie met een antistof ofwel een nieuw middel in combinatie met dezelfde antistof.

De resultaten waren meteen goed, maar omdat chemotherapie maximaal zes maanden gegeven werd en het nieuwe middel maximaal twee jaar, zijn de getallen op de langere termijn veel belangrijker. Bij het nieuwe medicijn is na vier jaar bij 67,3 procent van de patiënten de leukemie nog niet teruggekomen. Bij de patiënten die met chemotherapie werden behandeld was dat bij slechts 4,6 procent het geval. Na vier jaar, dus twee jaar na het stoppen van de behandeling, was 85,5 procent van de patiënten die het nieuwe middel kregen nog in leven. In de chemotherapie-groep was dat 66 procent. Dus ook geruime tijd nadat de medicatie gestopt werd, bleef het positieve effect aanhouden, een mooi resultaat aldus Kater.

Werking
Chemo doodt delende cellen in een poging de tumor in bedwang te houden. Helaas tast chemo ook gezonde cellen aan, met bijwerkingen tot gevolg. Het nieuwe middel Venetoclax richt zich op een eiwit, dat verhoogd aanwezig is bij CLL en dat verhindert dat de leukemiecellen afsterven. Door specifiek dat eiwit te neutraliseren, gaan de leukemiecellen dood. Het middel ruimt de leukemiecellen bijzonder effectief op, zonder gezonde lichaamscellen te beschadigen.

Niet voor iedereen
Deze gunstige uitkomst vraagt om verder onderzoek. Zo reageren de meeste, maar niet alle patiënten even goed. Genetisch materiaal van alle patiënten uit de studie werd in Amsterdam UMC onderzocht op afwijkingen aan de chromosomen. Kater: “We ontdekten groepen die beter of slechter reageren op de behandeling. Verder zagen we dat het meten van aanwezige kankercellen  negen maanden na behandeling een goede voorspeller is voor de duur van de ziektevrije periode na het staken. “Op deze manier kunnen we beter per patiënt beoordelen of deze behandeling het meest geschikt is en mogelijk kunnen we straks per individu bepalen hoelang behandeling echt nodig is.”

De studie is uitgevoerd met de producenten van Venetoclax Genentech and AbbVie. Deze firma’s hebben het onderzoek financieel ondersteund en bijgedragen aan de opzet en uitvoering van de studie en de analyse van de resultaten.

Tags bij dit artikel:

• Chemotherapie
• leukemie
• kankercellen
• chromosomen
• witte bloedcellen
• Amsterdam UMC