Binnen half jaar na ziekenhuisopname hebben kinderen in Afrika en Azië grote kans op overlijden

Dit schreeuwt om verbetering, zegt CHAIN-onderzoeker Wieger Voskuijl, kinderarts van het Emma Kinderziekenhuis Amsterdam UMC

Jonge kinderen in sub-Sahara Afrika en Zuid-Azië die in het ziekenhuis belanden, lopen een groot risico om binnen een half jaar na de ziekenhuisopname te overlijden. Dat blijkt uit een studie van het CHAIN (Childhood Acute Illness & Nutrition) Network. Bijna de helft van de kinderen die overlijden, sterft nádat ze het ziekenhuis hebben verlaten. “Dit schreeuwt om verbetering”, zegt CHAIN-onderzoeker Wieger Voskuijl, kinderarts van het Emma Kinderziekenhuis Amsterdam UMC.

In The Lancet Global Health verscheen een studie die is uitgevoerd in vier Afrikaanse (Kenia, Uganda, Burkina Faso, Malawi) en twee Aziatische landen (Pakistan en Bangladesh). Daarvoor volgden de onderzoekers een groep van 3.101 kinderen die met een acute ziekte in het ziekenhuis belandden. Op verschillende momenten werd gekeken hoe het met ze ging. Van dit cohort overleden 350 kinderen nadat ze waren opgenomen; 48% van hen binnen 6 maanden na ontslag uit het ziekenhuis.

“We hadden de groep verdeeld in 3 categorieën: niet ondervoed, matig en ernstig ondervoed. Ernstige ondervoede kinderen hadden een 5 keer hogere kans om te overlijden. Wat ons verraste was dat van alle kinderen die overleden, bijna de helft overleed na ontslag uit het ziekenhuis”, vertelt Voskuijl vanuit het Queen Elizabeth Central Hospital in Blantyre, waar hij het CHAIN-onderzoek van Malawi leidt.

Vervolgstudie
Hoe komt het dat zo veel kinderen na ontslag uit het ziekenhuis overlijden? Dat is het onderwerp van een vervolgstudie, vertelt Voskuijl. Interviews met de gezinnen van deze kinderen leverden de CHAIN-onderzoekers al de nodige antwoorden op. “Waarschijnlijk heeft het te ermee te maken dat gezinnen soms moeite hebben om aan voldoende voedsel te komen. Ook slechte toegang tot medische zorg en laag opgeleide ouders spelen een rol. Als het kind in het ziekenhuis ligt, ‘verdwijnen’ deze risicofactoren voor sterfte tijdelijk. Maar na thuiskomst zijn ze er weer.”

Interventies bij gezinnen
Ondertussen denken de onderzoekers ook aan interventies bij de gezinnen thuis. Voskuijl noemt als voorbeeld een gezondheidswerker – ‘een soort GGD’er’ – die het kind na de ziekenhuisopname thuis bezoekt. “Of we sturen een mailtje of een appje om te kijken hoe het gaat, samen met specifieke vragen over eventuele gezondheidsklachten. Daar kun je dan een gratis telefoonnummer bij zetten waar de ouders naartoe kunnen bellen bij problemen. We willen ook wearables gaan testen waarmee we het kind op afstand kunnen monitoren.” Daarnaast willen de onderzoekers achterhalen waarom ouders beslissen om wel of niet terug te gaan naar het ziekenhuis nadat hun kind daar heeft gelegen. En of ze de beslissing om niet terug te gaan, kunnen beïnvloeden.

Een andere belangrijke factor die het sterftecijfer onder deze kinderen kan terugdringen, is de fysieke en mentale gezondheid van de moeder. Voskuijl: “Moeders die goed in hun vel zitten en mentaal sterk zijn, nemen goede beslissingen voor hun kinderen. Daarom is steun voor de moeder erg belangrijk. Denk bijvoorbeeld aan hulp bij het oplossen van geldproblemen.”

Vicieuze cirkel van kwetsbaarheid
Kern van het probleem is: er is veel aandacht voor de lichamelijke toestand van acuut zieke kinderen, maar er wordt amper rekening gehouden met de plek waar ze vandaag komen en de factoren daar die hen kwetsbaar maken. Factoren als armoede, toegang tot zorg, leefomstandigheden, hygiëne. “Deze kinderen komen in een vicieuze cirkel terecht van kwetsbaarheid en overlijden soms”, zegt Ezekiel Mupere, hoofd van de afdeling Kindergeneeskunde van de Makerere University in Uganda. “Er zou net zo veel energie gestoken moeten worden in de factoren die bijdragen aan deze kwetsbaarheid.”

Risico op overlijden voorspellen
In The Lancet Global Health stellen de onderzoekers dat er in de ziekenhuizen meer moet worden gekeken naar het risico dat een kind loopt om te overlijden. Daar moet het beleid op worden gebaseerd. Zo moet bij ontslag uit het ziekenhuis de kans op sterfte worden berekend. Dat kan met behulp van een wiskundig rekenmodel dat voor CHAIN mede is ontwikkeld door Daniëlla Brals, econometrist van het Amsterdam Institute of Global Health and Development (AIGHD). Het rekenmodel kan ook aangeven welke kinderen bij opname een erg lage kans op overlijden hebben. Dat helpt weer bij het beter verdelen van het schaarse zorgpersoneel en de schaarse middelen over patiëntjes die een grotere sterftekans hebben.

Tags bij dit artikel:

• kwetsbaar
• ziekenhuisopname
• ziekenhuis
• sterfte
• ontslag
• overlijden
• Amsterdam UMC