Mazelen geen onschuldige ziekte

Mazelen is een besmettelijke vlekjesziekte die veroorzaakt wordt door een virus

Vaccinaties zijn geen feestje: de meeste kinderen worden er hangerig van en sommige krijgen koorts en uitslag. Dat moet je niet wegwuiven, vindt kinderarts Patricia Bruijning-Verhagen. Maar wat gebeurt er als je niet vaccineert, bijvoorbeeld tegen mazelen?

Mazelen is een besmettelijke vlekjesziekte die veroorzaakt wordt door een virus. Dit virus wordt via de lucht overgedragen, bijvoorbeeld door hoesten en niezen. Maar je kunt de ziekte ook al oplopen door simpelweg langs iemand te lopen die besmet is. Mazelen is dan ook zéér besmettelijk. In een groep mensen, die niet immuun zijn (een groep waarin niemand de ziekte nog heeft gehad en niemand is ingeënt), steekt elke mazelenpatiënt gemiddeld 18 andere mensen aan. Ter vergelijking: een grieppatiënt steekt in een vergelijkbare situatie gemiddeld 3 andere mensen aan. Mazelen is dus 6 keer zo besmettelijk.

Oor-, long- en hersenontsteking
Als je met het mazelenvirus besmet raakt, word je bijna altijd ziek. Patricia Bruijning-Verhagen, kinderarts en epidemioloog bij het UMC Utrecht: “De meeste mensen krijgen koorts, griepverschijnselen en huiduitslag. Dat is het normale verloop van de ziekte. Maar bij een kwart tot een derde verloopt de ziekte heftiger met hoge en langdurige koorts. Die mensen liggen tot wel twee weken op bed. Daarnaast ontwikkelt acht procent van alle mazelenpatiënten een oorontsteking en zeven procent longontsteking. En in extreme gevallen leidt de mazeleninfectie tot een onsteking van de hersenen (encephalitis); dat komt voor bij een op de duizend mazelenpatiënten, vaak ook met blijvende schade. En dan is er ook nog een zeer ernstige complicatie van mazelen, die pas 5 tot 10 jaar na de ziekte optreedt: het ziektebeeld SSPE. Hierbij worden de hersenen aangetast door een progressieve onstekingsreactie waar geen behandeling tegen bestaat. De aandoening is uiterst zeldzaam (een op tienduizend), maar uiteindelijk altijd dodelijk. ”

Mazelenuitbraak
De laatste jaren zijn er in Nederland enkele tientallen mazeleninfecties per jaar, behalve als er een uitbraak is. Dat gebeurt elke tien tot vijftien jaar, voor het laatst in 2013 en 2014. Tijdens deze epidemie werden er 2700 patiënten met mazelen gemeld, hoofdzakelijk niet-gevaccineerde schoolkinderen. Ruim 180 patiënten belandden in het ziekenhuis en één 17-jarige patiënt stierf aan de ziekte. “Stel nou”, zegt Patricia, “dat niemand in Nederland tegen mazelen gevaccineerd zou worden, dan zou vrijwel elk kind de mazelen een keer doormaken. Dat komt neer op gemiddeld 170.000 mazeleninfecties per jaar. Ruim 50.000 daarvan zullen er flink ziek van zijn, 14.000 krijgen oorontsteking en 12.000 longontsteking. Zo’n 170 zullen hersenontsteking oplopen en om en nabij 17 mensen zullen overlijden. Deze narigheid is grotendeels te voorkomen met vaccineren.” Daarvoor moeten dan wel voldoende mensen zich laten vaccineren. In Nederland zitten we momenteel met bijna 93 procent net onder de gewenste vaccinatiegraad van 95 procent. Waarom is een hoge vaccinatiegraad belangrijk?

Bijwerkingen vaccinatie
Vaccinaties zijn geen pretje: de meeste kinderen worden er hangerig van en sommige krijgen koorts en uitslag. Dat moet je niet wegwuiven, vindt Patricia. De vaccinatie tegen mazelen maakt deel uit van de BMR-vaccinatie (bof, mazelen en rodehond). Het werkzame deel bestaat uit zwak gemaakte bof-, mazelen- en rodehond-virussen, die eenmaal in het lichaam het afweersysteem activeren. Wanneer je daarna in aanraking komt met echte mazelenvirussen, herkent het afweersysteem ze en vernietigt ze voordat je ziek wordt. Patricia: “Door die zwak gemaakte virussen in de BMR-vaccinatie krijgen kinderen een lichte infectie en vertonen ze ook lichte verschijnselen van deze infectieziekten. Heel soms krijgt een kind een koortsstuip na de vaccinatie. Dat gebeurt bij een op de vijfduizend tot tienduizend kinderen.” 

Balans voor- en nadelen
Maak je de balans op van voor- en nadelen van vaccineren, dan wegen de voordelen toch veel zwaarder dan de nadelen, vindt Patricia. “Sinds de komst van penicilline, tachtig jaar geleden, zijn de meeste complicaties van mazelen niet meer dodelijk. Dat is waar, maar een kwart tot een derde van de kinderen wordt er wél erg ziek van. Dat gegeven mis ik in de discussie over wél of niet vaccineren. Bij een longontsteking duurt het weken, soms maanden voordat je helemaal hersteld bent. Oorontsteking doet erg veel pijn en je loopt toch een risico op blijvende gehoorschade. Wie wil dat voor zijn kind? En dan heb je ook nog de zeldzame complicaties aan de hersenen die tot blijvende schade, of zelfs tot de dood kunnen leiden. Dat risico wil je toch niet nemen met je kind?”

Sterker door mazelen?
Het idee dat infectieziekten als de mazelen kinderen ‘sterker’ maken, noemt ze een fabel. Het tegendeel is waar. “Mazelen tast onze weerstand juist voor langere tijd aan. Ons afweersysteem werkt met geheugencellen die eerder doorgemaakte infecties herkennen. Na een mazeleninfectie ben je immuun voor het mazelenvirus maar zijn de oudere geheugencellen van je afweersysteem grotendeels vernietigd. Dat maakt je juist weer vatbaarder voor griep en andere infectieziekten. Dit nadeel heeft de BMR-vaccinatie niet en ook daarom is vaccineren tegen mazelen beter dan het doormaken van de ziekte. 

Meer weten over vaccineren? Vaccineren: jezelf én anderen beschermen

Tags bij dit artikel:

• UMC Utrecht
• vaccineren
• mazelenuitbraken
• infecties
• Infectieziekten
• koorts
• afweersysteem
• virus
• virussen
• immuun