Het Zorginstituut is kritisch over de wijze waarop er in de samenleving wordt omgegaan met psychische kwetsbaarheid

De Nederlandse samenleving schiet ernstig tekort bij de zorg aan mensen met complexe psychische problemen. Deze vaststelling doet Zorginstituut Nederland in het ‘Signalement passende zorg voor mensen met psychische problemen: niemand kan het alleen’. Het Zorginstituut komt daarin met adviezen om de zorg en ondersteuning voor mensen met complexe psychische problemen toegankelijker te maken. Het Zorginstituut pleit onder andere voor meer ruimte voor laagdrempelige ondersteuning aan mensen in hun eigen omgeving. 

In het signalement is het Zorginstituut kritisch over de wijze waarop er in de samenleving wordt omgegaan met psychische kwetsbaarheid. Bestuursvoorzitter Sjaak Wijma: “Veel psychische problemen vinden hun oorsprong in stress, bijvoorbeeld door schulden, problemen op het werk, studiedruk of eenzaamheid. Veel van deze mensen kloppen aan bij de ggz, terwijl hun hulpvraag voortkomt uit problemen in hun directe omgeving. Fysieke problemen herkennen we, maar voor mentale gezondheid lijken we minder oog te hebben. Willen we deze mensen passende zorg bieden, dan hebben we de samenleving daarbij nodig. Door tijdig naar elkaar om te zien als het even wat minder gaat. Door te investeren in elkaars mentale gezondheid kunnen we voorkomen dat mensen buiten de boot vallen en aangewezen zijn op professionele zorg. Dit signalement roept iedereen op te blijven werken aan basisvoorwaarden voor mentale gezondheid: de overheid en de hele samenleving. Want niemand kan het alleen.”

84.000 mensen staan nu op wachtlijsten ggz
Op dit moment wachten ongeveer 84.000 mensen op behandeling in de geestelijke gezondheidszorg (ggz). Dit aantal groeit. Er zijn steeds meer zorgaanbieders, maar afstemming ontbreekt om ervoor te zorgen dat mensen die hulp het hardst nodig hebben ook snel worden geholpen. Personen met complexe problematiek wachten het langst op noodzakelijke zorg. Om dit op te lossen, moet de organisatie en financiering van zorg en ondersteuning bij psychische problemen worden gewijzigd, aldus het Zorginstituut. 

Meer ondersteuning in de eigen omgeving
Het is belangrijk dat mensen makkelijk hulp vinden in hun eigen omgeving. Dat kan bij naasten, maar ook bij laagdrempelige steunpunten in de samenleving of online communities. Om dat te vergemakkelijken voor mensen, moet er volgens het Zorginstituut een aantal dingen gebeuren. Allereerst is het belangrijk dat psychische kwetsbaarheid meer bespreekbaar en normaler wordt in de samenleving. Bijvoorbeeld in gezinnen en vriendengroepen, bij (sport)verenigingen of werkgevers. Het Zorginstituut roept daarom verschillende ministeries op om het publieke debat verder op te voeren over mentale gezondheid en een leefbare samenleving. Daarnaast is het belangrijk dat er meer laagdrempelige steunpunten komen in de samenleving. Het Zorginstituut pleit ervoor dat gemeenten en maatschappelijke organisaties meer (financiële) experimenteerruimte krijgen om deze steunpunten op te zetten. 

Opschalen lokale en regionale projecten is noodzakelijk
Voor passende psychische zorg en ondersteuning is het een voorwaarde dat hulpverleners binnen én buiten de zorg goed met elkaar samenwerken, stelt het Zorginstituut. Mensen met psychische problemen hebben behoefte aan integrale zorg en ondersteuning vanuit naasten, hulpverleners in de wijk, steunpunten in de samenleving, de huisarts of specialistische ggz-professionals. Maar een groot probleem is dat hulpverleners elkaar steeds moeilijker vinden door vele verschillende regelingen, bekostigingssystemen en het groeiend aantal zorgaanbieders. 

Er zijn al veel goede lokale en regionale praktijkvoorbeelden waar preventie, zorg en ondersteuning wél in samenhang worden georganiseerd. Het opschalen en uitbreiden van dit soort initiatieven is noodzakelijk. Daarom roept Zorginstituut de landelijke overheid op om met (financiële) maatregelen te komen die de samenwerking tussen de zorgsector en het sociaal domein aanjagen. Ook vanuit het Integraal Zorgakkoord (IZA) worden al diverse maatregelen genomen om goede initiatieven te versterken. Daarbij dringt het Zorginstituut erop aan om cliënten, ervaringsdeskundigen en naasten deel te laten uitmaken van werkgroepen en overlegcircuits over de geestelijke gezondheidszorg. 

Signalement sluit aan op Integraal Zorgakkoord
De zorg en ondersteuning voor mensen met psychische problemen is 1 van de aandachtsgebieden van het IZA. Het signalement van het Zorginstituut is een oproep om met elkaar succesvol invulling te geven aan de gemaakte IZA-afspraken en meer. Voor het signalement heeft het Zorginstituut onder meer tientallen inhoudelijke gesprekken gevoerd met deskundigen en partijen die een rol spelen in de zorg en ondersteuning van mensen met psychische problemen, binnen én buiten de zorg. In het vervolg op dit signalement gaat het Zorginstituut afspraken maken met betrokken organisaties om de oplossingsrichtingen te realiseren, de voortgang te monitoren en half 2025 over de voortgang te rapporteren aan het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Het Zorginstituut brengt ook signalementen uit voor de andere aandachtsgebieden van het IZA, waaronder oncologie, hart- en vaatziekten en de zorg voor kwetsbare ouderen.

Over Zorginstituut Nederland
Iedereen die in Nederland woont of werkt is verplicht om een zorgverzekering te hebben. Zorginstituut Nederland is een overheidsorganisatie met als belangrijkste taak het samenstellen van het basispakket van de zorgverzekering. Hierbij maken we ingewikkelde, maar noodzakelijke keuzes om ervoor te zorgen dat iedereen in Nederland goede zorg kan krijgen. Nu en in de toekomst. 

Publicaties
Signalement passende zorg voor mensen met psychische problemen

Bron: Zorginstituut Nederland