De erectie is een onmisbaar fenomeen voor de voortplanting en het seksleven

Slaap-gerelateerde pijnlijke erecties en meer dan vier uur aanhoudende erecties zijn twee onbekende en zeldzame erectiestoornissen, die grote invloed hebben op de kwaliteit van leven en op het seksleven van de mannen die eraan leiden. Een bepaald spierontspannend geneesmiddel kan ervoor zorgen dat patiënten minder last hebben van de pijn die veroorzaakt wordt door de nachtelijke erecties. Daarnaast zou een nieuwe operatietechniek, waarbij de zwellichamen van de penis worden opengesneden, mogelijk uitkomst bieden wanneer de huidige behandelmogelijkheden van meer dan vier uur aanhoudende erecties niet voldoende werken. Dit blijkt uit het proefschrift van arts-onderzoeker Sanne Vreugdenhil van het UMCG, dat zij op 25 september 2019 zal verdedigen aan de Rijksuniversiteit Groningen.

De erectie is een onmisbaar fenomeen voor de voortplanting en het seksleven. Sanne Vreugdenhil onderzocht twee onbekende en zeldzame erectiestoornissen: slaap-gerelateerde pijnlijke erecties en meer dan vier uur aanhoudende erecties, ook wel priapisme genoemd. Het zijn twee ziektebeelden waarbij de patiënten vaak te beschaamd zijn om op tijd naar de dokter te gaan. Daarnaast herkennen veel medici het niet als ziektebeeld of pas te laat, waardoor het niet altijd adequaat wordt behandeld. Er is nog maar weinig wetenschappelijk onderzoek naar deze ziektebeelden gedaan.

Slaap-gerelateerde pijnlijke erecties
Er zijn mannen die iedere nacht meerdere keren wakker worden van een pijnlijke erectie. De pijn is heftig en zorgt voor een ernstige verstoring van hun nachtrust. Door de stress, angststoornissen en gevoelens van wanhoop die ontstaan, neemt bij veel mannen de kwaliteit van leven sterk af. Hoewel deze mannen geen problemen ondervinden van hun aan erotiek gerelateerde erectie, wordt hun seksleven er vaak wel door verstoord. Een kwart van de mannen meldde ziekteverzuim door deze klachten. 

Uit het onderzoek van Vreugdenhil blijkt dat een verhoogde spanning van de bekkenbodemspieren een mogelijke oorzaak is. Een behandeling met baclofen, een geneesmiddel dat zorgt voor ontspanning van bepaalde spieren, blijkt hiervoor zeer effectief te zijn. Vrijwel alle patiënten ervaarden een volledige of gedeeltelijke vermindering van de symptomen. Helaas kwamen de klachten bij de meeste patiënten weer terug nadat het middel gestopt werd.

Priapisme
Priapisme is een erectiestoornis waarbij een erectie langer dan 4 uur duurt. Er zijn gevallen bekend waarbij de erectie zelfs 36 uur aanhield. De aandoening is genoemd naar de (half)god van de vruchtbaarheid, die met een enorme fallus werd afgebeeld. Priapisme kan diverse oorzaken hebben, variërend van een dwarslaesie, het gebruik van psychiatrische medicatie, tot een hersentumor of leukemie. Het kan ertoe leiden dat de zwellichamen van de penis afsterven en de persoon in kwestie nooit meer een erectie kan krijgen zonder hulp van een penisprothese. 

Priapisme dat langer dan 36 uur heeft geduurd, is zeer moeilijk te behandelen. Volgens de huidige richtlijnen komen deze patiënten in aanmerking voor de vroege implantatie van een erectieprothese. Dit is een risicovolle en soms moeilijk uitvoerbare procedure, met een sterk verhoogd risico op complicaties zoals infecties. Bovendien wordt het mogelijk nog aanwezige zwelweefsel door de implantatie van een prothese vernietigd. Om dit goed in kaart te brengen, dient eerst een MRI van de penis gemaakt te worden.

Als mogelijk alternatieve behandeling pleit Vreugdenhil ervoor om een al in 1824 voor het eerst toegepaste operatietechniek nieuw leven in te blazen. Hierbij worden de zwellichamen van de penis opgesneden, zodat weefselsterfte mogelijk voorkomen kan worden. In het verleden kwamen infecties vaak voor bij deze operatie, maar volgens Vreugdenhil zijn die met de juiste antibiotica nu te voorkomen.