Maatwerk vereist bij bestrijding antibioticaresistentie

Antibiotica zijn krachtige geneesmiddelen tegen bacteriële infecties

De mondiale bestrijding van antibioticaresistentie kan alleen slagen als de context, de specifieke regels en situaties van een land worden meegenomen. “Geen ‘one-size-fits-all’, maar er is een aanpak op maat nodig”, zegt Heiman Wertheim van het Radboudumc. Het blijkt uit onderzoek in Afrika en Azië gefinancierd door de Britse Wellcome Trust dat hij met een grote groep internationale onderzoekers heeft gepubliceerd in The Lancet Global Health.

Antibiotica zijn krachtige geneesmiddelen tegen bacteriële infecties. Bij de bestrijding van bijvoorbeeld longontstekingen, hersenvliesontstekingen of een bloedvergiftiging (sepsis) die door bacteriën zijn veroorzaakt, zijn antibiotica onmisbaar. Maar ze werken niet bij een griep of verkoudheid die is veroorzaakt door een virusinfecties. En ook niet bij infecties met een parasiet, schimmel of gist.

Toenemende resistentie
Onjuist gebruik van antibiotica vergroot de kans op antibiotica-resistentie. Dat betekent dat de bacterie zich aanpast, waardoor het antibioticum niet goed meer werkt en de ziekte niet meer kan worden bestreden. Antibioticaresistentie is wereldwijd inmiddels een groot probleem, dat alleen maar groter dreigt te worden.

Vooral in de minder rijke landen (Low- and Middle- Income Countries; LMIC) groeit het probleem. In die landen steeg het antibioticagebruik tussen 2000 en 2010 met 35 procent. Onderzoek in Afrika liet zien dat bij 80 procent van de kinderen onder de vijf jaar met luchtweginfecties antibiotica werden voorgeschreven. In veel gevallen onterecht. Om het hoe en waarom van de problematiek duidelijker in beeld te krijgen, heeft een grote groep internationale onderzoekers onder leiding van Heiman Wertheim van het Radboudumc, het ABACUS project uitgevoerd. ABACUS staat voor AntiBiotic ACces and USe.

Grote onderlinge verschillen
De resultaten van het onderzoek, dat werd uitgevoerd in LMIC landen in Afrika (Mozambique, Ghana, Zuid-Afrika) en Azië (Bangladesh, Vietnam, Thailand), zijn nu gepubliceerd in The Lancet Global Health. Wertheim: “We hebben dus vooral gekeken naar hoe makkelijk of moeilijk antibiotica te krijgen zijn in die landen en in welke situaties ze worden gebruikt. Alleen al op die punten blijken enorme verschillen te bestaan tussen die zes landen. Het maakt bijvoorbeeld nogal uit of je een antibioticum alleen kunt krijgen in de apotheek na een briefje van een arts, of dat je het op elk moment zonder beperking bij de drogist om de hoek kunt halen. Wij zien dat antibiotica in Azië veel makkelijker verkrijgbaar zijn dan in Afrika. En dat het weer wat beter gaat in, relatief gezien, rijkere landen, zoals Thailand en Zuid-Afrika.”

Zelfmedicatie
Nga Thi Thuy Do, onderzoeker aan de Oxford University Clinical Research Unit in Vietnam en eerste auteur van het artikel: “Bangladesh en Vietnam hebben de meeste verkooppunten waar antibiotica zonder recept is te verkrijgen. Per 500 inwoners heb je in sommige settings al 1 verkooppunt van antibiotica, dat is ontzettend veel. Dat zie je terug in de mate waarin antibiotica worden gebruikt als zelfmedicatie. In Vietnam, Bangladesh en Ghana haalt respectievelijk 57, 45 en 36 procent van de bevolking wel eens antibiotica voor zelfmedicatie. In Mozambique, Thailand en Zuid-Afrika gebeurt dat nauwelijks, met respectievelijk 8, 4 en 1 procent. Het verschil is enorm.”

Verder zagen de onderzoekers dat er onder de lokale bevolking en zelfs onder de medicijnverkopers veel onduidelijkheid bestaat over wat een antibioticum eigenlijk is en hoe je het kan herkennen. Pijnstillers werden bijvoorbeeld met antibiotica verward. In een vervolgstudie met Wellcome Trust funding gaat het consortium uitzoeken of betere herkenbaarheid van antibiotica tot beter gebruik kan leiden.

Context, context, context
De redenen om voor zelfmedicatie te kiezen liggen voor de hand: zonder briefje bij de drogist antibiotica halen is sneller, goedkoper en makkelijker. Maar dan moet dat natuurlijk wel mogelijk zijn. En dat hangt weer af van allerlei factoren zoals de manier waarop de zorg is georganiseerd, het vertrouwen in de leverancier en de ernst van de ziekte. Wertheim: “Ons onderzoek maakt duidelijk dat een algemene aanpak om antibiotica-resistentie te bestrijden geen zin heeft. Om enige kans van slagen te hebben, moet je in elk land rekening houden met de context die van invloed is op de verkrijgbaarheid en het gebruik van antibiotica. De conclusies van ons onderzoek vormen een uitstekend startpunt voor de verdere vormgeving van de mondiale initiatieven om antibioticumgebruik te verbeteren, zodat diegenen die het echt nodig hebben het juiste antibioticum krijgen en diegenen met een snotneus een ‘kopje thee’.”

Tags bij dit artikel:

• geneesmiddelen
• Radboudumc
• antibiotica
• Bacteriële
• infecties
• antibiotica-resistentie
• maatwerk