Kanker in Nederland: sociaaleconomische verschillen rondom behandeling

Patiënten uit lagere inkomensgroepen ondergaan minder vaak een tumorgerichte behandeling dan patiënten met een hoger inkomen.

Dat blijkt onder meer uit een vandaag gepubliceerde nieuwe studie naar sociaaleconomische status en kanker door IKNL. In dit tweede deel van een drieluik over kanker en sociaaleconomische status in Nederland gaat het specifiek over behandelverschillen bij kanker in relatie tot het inkomen van patiënten. Dit is bekeken voor vijf veel voorkomende tumorsoorten: borstkanker, niet-kleincellige longkanker, darmkanker, prostaatkanker en melanoom. De resultaten tonen aan dat inkomen samenhangt met de manier waarop kanker wordt behandeld, wat kan duiden op ongelijkheden in de kankerzorg. 

Uit het onderzoek blijkt dat patiënten uit lagere inkomensgroepen minder vaak een tumorgerichte behandeling ondergaan dan patiënten met een hoger inkomen. Deze behandelingen zijn gericht op de tumor of uitzaaiingen en hebben als doel genezing, het stoppen van tumorgroei of levensverlenging. 

Minder ingrijpende behandelingen
Wanneer patiënten wel behandeld worden, ondergaan degenen met een lager inkomen vaker minder ingrijpende behandelingen. Daarentegen laten ongewenste effecten van de behandeling (zoals complicaties, het stopzetten van kuren of ziekenhuisopnames) weinig verschillen zien tussen inkomensgroepen. Toch bezoeken patiënten met gevorderde kanker uit lagere inkomensgroepen in het laatste half jaar voor hun overlijden vaker een hulpverlener dan patiënten met een hoger inkomen. 

Mogelijke verklaringen
Deze verschillen kunnen door verschillende factoren worden verklaard. Fysieke factoren spelen hierbij een rol, aangezien patiënten met lagere inkomens vaker bijkomende aandoeningen hebben, vaker in slechtere conditie verkeren, vaker een hogere BMI hebben en vaker roken. Daarnaast nemen zij mogelijk minder vaak deel aan programma’s die gericht zijn op conditieverbetering voorafgaand aan de kankerbehandeling. 

Persoonlijke factoren dragen ook bij aan de verschillen in behandeling. Zo hebben patiënten met een lagere sociaaleconomische status vaker beperkte gezondheidsvaardigheden en zijn ze minder in staat of bereid om te reizen voor medisch-oncologische zorg, wat hun keuze voor een behandeling kan beïnvloeden. 

Het proces van samen beslissen over de behandeling kan eveneens verschillen veroorzaken. Voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden is samen beslissen extra moeilijk, wat invloed kan hebben op de uiteindelijke behandelkeuzes. 

Persoonsgerichte zorg
Hoewel een deel van deze verschillen te verklaren is door fysieke en persoonlijke factoren, blijft een deel van de oorzaken onduidelijk. Verschillen in behandeling en zorggebruik hoeven echter niet per se onwenselijk te zijn en kunnen juist wijzen op persoonsgerichte zorg. Hiervoor is het wel belangrijk dat goed wordt gekeken naar de gezondheid en wensen van de patiënt, en dat de beslissingen samen met de patiënt worden genomen. Helaas weten we niet in hoeverre dit gebeurt, omdat zulke gegevens niet in de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) staan. 

Aanbevelingen
Met de bevindingen van dit onderzoek roept IKNL op tot concrete stappen om de ongelijkheden in de behandeling van kanker te verminderen. We doen daarbij een aantal aanbevelingen: 

• Zorgprofessionals: zet nog sterker in op persoonsgerichte zorg. Vraag door en beperk de informatie tot drie kernpunten, gebruik begrijpelijke taal en vermijd jargon. Evalueer het behandelbesluit in een extra (telefonisch) consult zowel voor als na de start van de behandeling. Bespreek het belang van een gezonde leefstijl, maar identificeer daarbij ook eventuele barrières, en verwijs indien nodig door naar een leefstijlloket of huisarts. 
• Patiënten: weet dat je een keuze hebt in de behandeling en dat je dit altijd met de zorgverlener kunt bespreken. De huisarts kan hierbij helpen. Streef naar een gezonde leefstijl en vraag zo nodig om hulp, bijvoorbeeld van de huisarts, omdat dit vaak lastig alleen te realiseren is. 
• Partners in het oncologische veld worden opgeroepen tot het doen van meer onderzoek naar gezondheidsverschillen en diepere analyses uit te voeren naar verdere oorzaken van de gevonden verschillen. Stimuleer het gesprek over gezondheidsverschillen en sluit aan bij initiatieven zoals het Deltaplan tegen Gezondheidsverschillen. 

In november zal deel 3 van dit drieluik verschijnen, waarin specifiek gekeken wordt naar sociaaleconomische verschillen rondom overleving en kwaliteit van leven bij kanker.

Bron: IKNL.nl

Tags bij dit artikel:

• kanker
• tumor
• verschillen
• IKNL
• sociaaleconomische verschillen
• lagere inkomensgroepen