Deze nieuwe systeemwet wordt gepresenteerd als sluitstuk van de hervorming van de langdurige zorg, maar wat dit precies betekent voor de mensen die afhankelijk zijn van zware zorg wordt niet duidelijk. Wat wel duidelijk wordt, is dat de Wlz de druk en controle via zorgkantoren naar zorgaanbieders flink opvoert. Beheersing en wantrouwen lijken het daarmee toch weer te winnen van ruimte voor professionals en cliënten. 

Uitwerking hervormingsvisie ontbreekt 
Het lijkt wel of alle energie de afgelopen anderhalf jaar is gaan zitten in de voorbereiding van de decentralisaties naar gemeenten en de overheveling van extramurale zorg naar de Zorgverzekeringswet. Hoe het kabinet de hervormingsrichting die wordt beoogd ook echt doorvoert voor de zorg die overblijft in de Wlz is niet helder. Wat betekent ‘zo thuis mogelijk’, het motto van deze wet, voor mensen die afhankelijk zijn van zware zorg? En wat betekent dit voor aanbieders van voorheen AWBZ zorg? De ingezette hervorming via de Wmo, de Zorgverzekeringswet en het extramuraliseringsbeleid van dit kabinet moeten nog helemaal uitkristalliseren. 

Ruimte nodig 
In het wetsvoorstel voert de doelmatige uitvoering via de inkoper de boventoon. Via toezicht en handhaving zal de druk op de relatie cliënt - zorgprofessional verder opgevoerd worden, terwijl er juist meer ruimte voor maatwerk nodig is. Veel zaken zoals aanspraken, indicatiestelling, zorgplanonderwerpen (c.q. de voormalige Beginselenwet), PGB-restricties, de uitvoering en het toezicht worden in de wet verankerd, terwijl deze effectief in lagere regelgeving kunnen worden geregeld, bijvoorbeeld in een AMvB, met behoud van flexibiliteit en democratisch toezicht. 

ActiZ pleit voor een vereenvoudigde Wlz waarin de cliënt het vertrekpunt is en er met (experimenten met) een persoonsvolgende bekostiging daadwerkelijk bijgedragen kan worden aan kwaliteit van leven en aan een doelmatige uitvoering van de wet. Alleen zo kunnen ook de politiek-maatschappelijke ambities en de positieve resultaten van het experiment regelarme instellingen recht worden gedaan en wordt werkelijk bijgedragen aan het vergroten van de ruimte voor zorgprofessionals. In een voornamelijk op beheersing en controle gericht denken, worden deze ambities teniet gedaan. 

Te snelle en te brede extramuralisering 
Het ingezette extramuraliseringsbeleid van dit kabinet zorgt nu al voor veel onduidelijkheid en onrust in de samenleving en bij zorgaanbieders. Steeds meer verzorgingshuizen hebben als gevolg van de versnelde extramuralisering van ZZP’s 1, 2 en 3 en het inkoopbeleid door zorgkantoren te kampen met leegstand, die niet zomaar op korte termijn door bijvoorbeeld verhuur van kamers kan worden opgelost. Maar wat gaat er straks gebeuren met ZZP 4? Uit het wetsvoorstel en de Memorie van Toelichting wordt dit niet duidelijk, terwijl het een wezenlijk onderwerp is in de hervorming is. 

Wat betekent ‘zo thuis mogelijk’ voor mensen die nu een ZZP 4 indicatie hebben? En wat betekent dat voor mensen die vanaf 2015 een vergelijkbare zorgbehoefte hebben, maar dan niet meer de indicatie ZZP 4 krijgen, omdat de toegangscriteria veranderen? 

Zorgaanbieders hebben intussen geen duidelijk beeld waar het heen moet met hun vastgoedbeleid. Vraagstukken rond de infrastructuur (gebouw en kennis) vergen zorgvuldig overleg en afwegingen in de regio om kapitaalvernietiging te voorkomen. Zorgorganisaties moeten passende oplossingen vinden voor de cliënten, voor hun medewerkers en voor het vastgoed. Daar zijn heldere wettelijke kaders voor nodig én voldoende tijd. ActiZ maakt zich over beide grote zorgen. 

Financieel kader 
ActiZ heeft tot slot een zorgpunt over het financieel kader onder de Wlz. Er is geen enkel zicht op of het kader aansluit bij de ontwikkeling van de zorgvraag en de demografische ontwikkeling. Nu al is er onzekerheid of aanbieders de geleverde zorg bekostigd krijgen. Ook voor de ‘lichte’ cliënten in zorg waarvan de overheid zegt dat zij hun recht op zorg behouden is bekostiging van zorg pas aan het einde van 2014 helder. 

Voor 2017 staat een structurele bezuiniging ingeboekt van een half miljard euro. Deze taakstelling wordt volgens het wetsvoorstel gerealiseerd via ‘uniformering en vereenvoudiging van de uitvoering’. Of dat haalbaar is, is zeer de vraag. ActiZ vreest dat kapitaal onnodig vernietigd wordt en pleit daarom voor een meerjarig financieel kader dat recht doet aan de doelgroepen en de zorg die daarbinnen moet worden geleverd. Daarbij is het uiteraard cruciaal dat de uitvoerders van de Wlz, vooralsnog de zorgkantoren, vervolgens de regels van de overheid respecteren en hier geen schep bovenop doen met eigen beleid. 

Haalbaarheid 
ActiZ plaatst grote vraagtekens bij de haalbaarheid van inwerkingtreding van de Wlz per 1 januari 2015. Wijziging van een systeemwet verdient zorgvuldige parlementaire behandeling, niet in de laatste plaats om het overgangsrecht voor circa 70.000 cliënten goed te kunnen regelen. Bovendien moeten de kaders voor zorginkoop helder zijn voordat de contractering van Wlz/AWBZ-zorg voor 2015 over ruim twee maanden begint. Daarnaast staan de zorgorganisaties voor een enorme transitieopgave: de ontwikkeling van de wijkverpleging vanuit de Zorgverzekeringswet en de overheveling van begeleiding en dagbesteding naar de gemeenten, hetgeen gepaard gaat met forse bezuinigingen, en het bovengenoemde extramuraliseringsbeleid.