Het onderzoeksteam onderzocht de aanwezigheid van S. aureus-herkennende antistoffen in het bloed van gezonde mensen

In 2022 stierven wereldwijd ongeveer 120.000 mensen aan de antibioticumresistente bacterie MRSA, een van de belangrijkste oorzaken van infecties in en buiten het ziekenhuis. MRSA is de meest bekende variant van de Staphylococcus aureus (S. aureus) bacterie, maar ook de varianten die wel gevoelig zijn voor antibiotica kunnen dodelijk zijn. Tot nu toe zijn alle pogingen om een beschermend vaccin tegen S. aureus te ontwikkelen mislukt. Onderzoekers van Amsterdam UMC hebben nu, in samenwerking met UMC Utrecht, Universiteit Leiden en de University of California San Diego, ontdekt dat antistoffen van het type IgM meer bescherming bieden tegen stafylokokkeninfecties dan de gebruikelijke IgG-antistoffen.

Nina van Sorge, onderzoeksleider en hoogleraar Translationele microbiologie bij Amsterdam UMC: “Onze bevindingen weerleggen de aannames over stafylokokkeninfecties en zijn een mogelijke verklaring voor eerdere mislukte vaccinatiestrategieën. Op dit moment wordt aangenomen dat IgG-antistoffen, die immuuncellen helpen S. aureus te doden, de sleutel vormen tot bescherming. In dit onderzoek kijken we naar een ander type antistof. We laten zien dat niet IgG-, maar IgM-antistoffen nodig zijn voor het opruimen van S. aureus tijdens een infectie.”

Suikerlaag herkennen
Het onderzoeksteam onderzocht de aanwezigheid van S. aureus-herkennende antistoffen in het bloed van gezonde mensen. De onderzoekers richtten zich op herkenning van bepaalde suikers, die een soort beschermlaag rond de bacterie vormen. In het onderzoek werd ontdekt dat bijna alle gezonde mensen zowel IgG- als IgM-antistoffen hadden die deze suikerlaag konden herkennen. Postdoc-onderzoeker Astrid Hendriks: “Iedereen heeft hoge antistofspiegels tegen de suikerlaag van S. aureus in het bloed, omdat we in ons leven meerdere keren aan deze bacterie worden blootgesteld zonder ziek te worden. Toch weten we niet welke antistoffen ons daadwerkelijk beschermen tegen ziekte.”

Slimme bacterie
In het laboratorium zagen de onderzoekers dat IgM-antistoffen veel effectiever waren in het doden van de S. aureus bacterie dan IgG-antistoffen. Van Sorge: “IgG-antistoffen bieden bescherming tegen bacteriële ziekteverwekkers in het algemeen en zijn zelfs cruciaal voor het beschermende effect van vaccins tegen bijvoorbeeld pneumokokken- en meningokokkeninfecties. Maar voor S. aureus ligt het ingewikkelder. Deze slimme bacterie heeft manieren ontwikkeld om ons afweersysteem, en in het bijzonder IgG-antistoffen, te omzeilen. Dat is deels de reden dat deze bacterie nog steeds zoveel problemen veroorzaakt.” De onderzoekers ontdekten dat S. aureus de effecten van IgM-antistoffen niet blokkeerde.

Onvoldoende IgM-antistoffen
De onderzoekers zagen ook dat patiënten met levensbedreigende bloedbaaninfecties door S. aureus veel lagere spiegels van suikerspecifieke IgM-antistoffen in hun bloed hadden dan gezonde mensen. Belangrijk is dat patiënten die de infectie niet overleefden de laagste hoeveelheid IgM-antistoffen hadden. De onderzoekers veronderstellen dat onvoldoende suikerspecifieke IgM-antistoffen het risico op ernstige stafylokokkeninfecties en zelfs sterfte vergroten. Hoewel er meer onderzoek nodig is om de nieuwe denkrichting te valideren, bieden deze bevindingen belangrijke aanknopingspunten voor een mogelijk nieuwe manier om S.aureus te kunnen bestrijden met vaccins en andere afweersysteembevorderende therapieën.

De resultaten van de studie naar IgM-antistoffen als aanknopingspunt voor een vaccin tegen onder andere de 'ziekenhuisbacterie' MRSA zijn dinsdag 17 september gepubliceerd in Cell Reports Medicine.

Bron: Amsterdam UMC