Mensen met een beperking hebben recht op rechtsbescherming

Er is een nationaal actieplan nodig om de rechtsbescherming van mensen met een beperking te garanderen

Mensen met een beperking moeten volledig toegang hebben tot rechtsbescherming. Daar is op dit moment echter onvoldoende sprake van, stelt het College in zijn jaarlijkse monitor over het VN-verdrag handicap. Volgens het College moet de overheid onder meer een nationaal actieplan ontwikkelen om de rechtsbescherming van mensen met een beperking te garanderen.

Belangrijkste aanbevelingen:

• Ontwikkel een Nationaal Actieplan met concrete maatregelen om de rechtsbescherming te garanderen.
• Onderteken het Facultatief Protocol bij het VN-verdrag handicap. Dit heeft Nederland namelijk nog steeds niet gedaan. Door dit te ondertekenen kunnen mensen hun klacht ook voorleggen aan het VN-comité handicap, een internationaal comité. 
• Hef het verschil in rechtsbescherming tussen Caribisch Nederland en Europees Nederland op en breid de werking van het VN-verdrag handicap uit tot Caribisch Nederland.

Toegang tot de rechter
Het College is toezichthouder op de uitvoering van het VN-verdrag handicap in Nederland. Dit verdrag beschermt de rechten van mensen met een beperking. Als toezichthouder publiceert het College ieder jaar een monitor over de stand van zaken rondom dit verdrag. Dit jaar staat het thema ‘Toegang tot de rechter centraal’. Toegang tot de rechter gaat over gelijkheid en toegankelijkheid bij rechtsbescherming. Niet alleen bij de rechter, maar bijvoorbeeld ook al bij arrestatie, verhoor, bezwaar bij gemeenten en UWV, klachten over verplichte of onvrijwillige zorg. Ook moeten mensen met een beperking, net als ieder ander, werkzaam kunnen zijn binnen de rechtsbescherming. 

Ontwikkel een nationaal actieplan
Het College ziet dat er actie nodig is op alle onderdelen van rechtsbescherming. Daarvoor is er een nationaal actieplan nodig om de rechtsbescherming van mensen met een beperking te garanderen. Dit plan moet onderdeel zijn van een meerjarige strategie en de verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de overheid. In het nationaal actieplan moeten concrete maatregelen komen met speciale aandacht voor autonomie, participatie en toegankelijkheid. In de monitor zijn namelijk meerdere knelpunten rond deze drie elementen geconstateerd, waardoor de rechtsbescherming van mensen met een beperking tekortschiet.  

Autonomie
Mensen met een beperking starten vaak niet eens een procedure, omdat ze de weg er naartoe niet begrijpen. Dat komt door ingewikkelde wetten en regelgeving of een gebrek aan toegankelijke informatie hierover. Ook is de onafhankelijke cliëntenondersteuner die mensen met een beperking kan helpen niet in elke gemeente geregeld. Het College roept daarom op om de bewustwording rondom de rechten van en de omgang met mensen met een beperking te vergroten bij ambtenaren, rechtsbijstand uit te breiden en om onafhankelijke cliëntondersteuning te regelen. Ook moet de rol van vertrouwenspersonen in de gedwongen of verplichte zorg onderzocht worden. 

Ottilie Laan (advocaat en ervaringsdeskundige): “Door mijn juridische achtergrond kan ik zelf een ingebrekestelling opstellen. Heb je die achtergrond niet, dan is het lastig om zo’n brief zonder juridische hulp te schrijven”  

Participatie
In de monitor komt ook naar voren dat de kennis over de rechten van mensen met een beperking bij betrokkenen bij de rechtsbescherming, nog onvoldoende is. Het College beveelt politie en justitie, de advocatuur en de Rechtspraak daarom aan om mensen werkzaam voor deze instanties standaard en op terugkerende basis te trainen in de rechten van mensen met een beperking. Mensen met een beperking moeten betrokken worden bij het ontwikkelen en geven van de training. Dit volgt uit het verdrag. Ook om de participatie van mensen in bezwaarprocedures en bij klachtprocedures in de gedwongen of verplichte zorg te vergroten, moeten mensen met een beperking betrokken worden bij de ontwikkeling van deze procedures.

Toegankelijkheid
Een ander belangrijk knelpunt is de toegankelijkheid van de procedures. Mensen met een beperking gaven aan dat het vaak voorkomt dat ze de locaties niet (zelfstandig) kunnen bereiken. Naast fysieke toegankelijkheid zijn er ook problemen rondom toegankelijke informatie. Voor de onderzoeksfase bij de politie en justitie zijn bijvoorbeeld geen officiële brieven of folders die speciaal zijn aangepast op personen met een (licht) verstandelijke beperking. Volgens het College is (fysieke) toegankelijkheid daarom een blijvend punt van aandacht en deze knelpunten moeten dan ook breed aangepakt worden. Tot slot moet de overheid ervoor zorgen dat mensen met een beperking werkzaam kunnen zijn in juridische beroepen.

Bekijk hier de Monitor VN-verdrag handicap 2022

Tags bij dit artikel:

• verstandelijke beperking
• toegankelijkheid
• handicap
• procedures
• VN-verdrag handicap
• rechtsbescherming
• mensenrechten