Wachtlijst levertransplantatie lang door obesitas-epidemie

De wachtlijst voor een levertransplantatie wordt over een paar jaar waarschijnlijk alleen maar langer én complexer

De wachtlijst voor een levertransplantatie is al tientallen jaren onverminderd lang. Zoals het er nu naar uitziet, gaat die lijst niet korter worden, alle verbeterde behandelingen voor leverziekten ten spijt. Een belangrijke oorzaak: leverproblemen door obesitas, stelt prof. dr. Harry Janssen van het Erasmus MC Transplantatie Instituut.

De wachtlijst voor een levertransplantatie wordt over een paar jaar waarschijnlijk alleen maar langer én complexer, vreest prof. dr. Harry Janssen, onlangs aangetreden als nieuw hoofd van de sector Leverziekten & Transplantatie van het Erasmus MC Transplantatie Instituut.

Ziekten als hepatitis B en C waren in het verleden levensbedreigend omdat er geen behandeling voor was. Nu er nieuwe therapieën beschikbaar zijn, ziet Janssen het aantal patiënten dat op termijn een levertransplantatie nodig heeft, langzaam maar zeker afnemen. Door de behandelingen worden deze virale leverziekten volledig genezen, of tot staan gebracht. Daardoor neemt de kans op leverkanker sterk af en wordt leverfalen tot vrijwel nul gereduceerd.

NASH
Goed nieuws, zou je zeggen. Helaas. Voor deze groep patiënten in de plaats, dient zich een cohort nieuwe patiënten aan. Mensen met NASH, non-alcoholic steatohepatitis, oftewel niet-alcoholische leverontsteking door leververvetting. NASH is net als diabetes en hart- en vaatziekten een welvaartsziekte. Ze maakt deel uit van het brede scala aandoeningen die samen ook wel het metabool syndroom worden genoemd. Vrijwel altijd gaat metabool syndroom gepaard met overgewicht.

‘Niet-alcoholische leverontsteking is een sluipmoordenaar’

‘Veertig jaar geleden bestond NASH officieel nog helemaal niet’, zegt Janssen. ‘Maar liefst 25 procent van de wereldbevolking heeft leververvetting en weer een kwart daarvan krijgt een leverontsteking. Bij 15 tot 20 procent van deze laatste groep monden die stoornissen uit in cirrose en uiteindelijk leverfalen of leverkanker. Het duurt járen voordat een patiënt klachten krijgt. Niet-alcoholische leverontsteking is net als andere leverziekten een sluipmoordenaar.’

Bindweefsel
Als de lever ontstoken raakt door vervetting, worden gezonde levercellen langzamerhand vervangen door bindweefsel, legt Janssen uit. ‘Dat noemen we fibrose. Aanvankelijk merken patiënten daar niet zoveel van. Maar als je niets doet, verergert leverfibrose tot levercirrose. En dan beginnen de problemen pas echt.’

Leverfibrose is nog omkeerbaar bij de meeste patiënten. Als de ontsteking verdwijnt, kan de lever weer gezond worden, weet Janssen. ‘Bij fibrose door virale hepatitis en door alcoholische leverontsteking is de schade herstelbaar. Bij NASH is het nog niet goed onderzocht, maar we vermoeden dat het bij die ziekte net zo is. Maar als de cirrose eenmaal is ontstaan en de leverfunctie is verslechterd dan is het point of no return bereikt en is het risico op kanker groot. Dan wordt het tijd om te gaan transplanteren. Zonder lever kan een mens niet leven.’

En daar schuilt het venijn, waarschuwt Janssen. ‘NASH ontwikkelt zich langzaam. Patiënten zijn tussen de 55 en 75 jaar oud op het moment dat het leverfalen optreedt. Ze zijn te zwaar, op leeftijd en vaak hebben ze ook allerlei andere ziekten, zoals hart- en vaatziekten en diabetes. Dat maakt een transplantatie heel lastig.’

Leefstijl
De afdeling Leverziekten van het Erasmus MC Transplantatie Instituut probeert het schip te keren, bijvoorbeeld door patiënten met NASH te helpen met leefstijlinterventies. ‘Afvallen is de beste behandeling, maar heel moeilijk. Bariatrische chirurgie (een ‘maagverkleining’ red.) heeft soms het gewenste effect. Verder zijn er inmiddels ook medicijnen op de markt die helpen bij gewichtsreductie. En ik verwacht dat we over een jaar of 5 ook medicamenten op de markt hebben die de ontsteking of fibrosevorming kunnen verminderen.’

Op dit moment heeft 20 tot 30 procent van de 167 patiënten die op de wachtlijst staan voor een levertransplantatie, ernstig leverfalen of leverkanker door NASH, de rest van de wachtenden heeft grotendeels primair scleroserende cholangitis (PSC), een immuunstoornis die de galwegen aantast, alcoholische leverziekte of leverkanker  door hepatitis B en C.

‘In Canada, waar ik jaren heb gewerkt, heeft al meer dan 40 procent van de wachtlijst NASH en in de VS is het percentage nog hoger. Wij lopen meestal 10 jaar achter op de VS. Dus we gaan waarschijnlijk ook die kant op, met de obesitasepidemie die ook hier meer en meer slachtoffers zal eisen.

Tags bij dit artikel:

• Erasmus MC
• epidemie
• wachtlijst
• obesitas
• leefstijl
• levertransplantatie
• leverontsteking
• langer
• immuunstoornis
• complexer