Spijt betuiging door psychiaters voor leed door pathologisering LHBTIQ+ in het verleden

Met deze spijtbetuiging wil de NVvP actief het leed erkennen dat de LHBTIQ+ gemeenschap is aangedaan

Op donderdag 30 maart om 16.30 sprak Niels Mulder, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) een spijtbetuiging uit over het leed dat mensen met een LHBTIQ+ identiteit in het verleden is aangedaan. Dit gebeurde vanuit de overtuiging destijds dat lesbisch, homoseksueel, biseksueel, transgender, intersekse of queer zijn een ziekte was die behandeld moest worden.

Niels Mulder:  “Met de ogen van nu kijken we met spijt op het verleden terug. We erkennen het leed dat daardoor is ontstaan. We willen deze zwarte bladzijde omslaan. We geven ons rekenschap van het feit dat het benoemen van een LHBTIQ+ identiteit als psychiatrische ziekte heeft geleid tot zogenaamde ‘behandeling’ van LHBTIQ+ personen. Psychiaters hebben geprobeerd om homomannen, lesbiennes en biseksuele personen te veranderen in hetero’s, transgender mensen te weerhouden van geslachtsverandering en alle mensen tot òf man òf vrouw te maken. We erkennen dat deze pogingen te veranderen wie iemand ten diepste is en van wie iemand houdt veel leed en psychische schade hebben aangericht. We spreken nadrukkelijk uit dat verschillende seksuele en gender identiteiten natuurlijke variaties zijn waarbij géén sprake is van ziekte. Als gevolg van bijvoorbeeld minderheidsstress en gebrek aan acceptatie kunnen LHBTIQ+ personen wel meer psychische klachten hebben. Daarom willen wij ons richten op een inclusieve psychiatrie en LHBTIQ+ sensitieve zorg. We hopen daarmee ook bij te dragen aan vermindering van stigma en discriminatie van LHBTIQ+ personen in de samenleving.”

De voorzitter sprak de spijtbetuiging uit namens de NVvP tijdens het Voorjaarscongres van de beroepsvereniging in het MECC in Maastricht ten overstaan van vertegenwoordigers van de doelgroep, te weten Philip Tijsma, woordvoerder van COC Nederland en Remke Verdegem, voorzitter van Transgender Netwerk Nederland en circa 2000 psychiaters.

Wat vooraf ging
In 2021 werd op verzoek van het NVvP bestuur een NVvP-werkgroep Seksuele en Genderdiversiteit opgericht, bestaande uit 9 psychiaters en 2 AIOS, die allen persoonlijk en in hun werk betrokken zijn bij LHBTIQ+. Aan hen is gevraagd te onderzoeken hoe LHBTIQ+ sensitieve zorg vanuit de NVvP bevorderd kan worden. Terugkijken, het pijnlijk verleden erkennen en daar spijt over betuigen bleek de benodigde eerste stap, om daarna de blik ook op het heden en de toekomst te kunnen richten.

Wegbereiders waren psychiaters Ben Ruesink en Cobie Groenendijk, beide ook lid van de werkgroep, die in 2012, samen met psychiater Mieke Hassing, het initiatief namen voor de oprichting van het NVvP- platform LHBT+ en psychiatrie om de aandacht voor LHBT+ personen en LHBTIQ+-sensitieve zorg binnen de psychiatrie te vergroten. Aanleiding daarvoor was het Nemesis bevolkingsonderzoek van het Trimbos-instituut uit 2010, dat uitwees dat mentale klachten als depressie, angsten, verslaving en suïcidaliteit onder gender- en seksuele minderheden fors vaker voorkomen dan onder heteroseksuelen. Sindsdien wijzen meerdere onderzoeken uit dat LHBTIQ+ personen het mentaal gemiddeld zwaarder hebben dan hetero’s.  Zo blijkt uit spoedonderzoek van 113 Zelfmoordpreventie in 2022 dat bijna de helft (43%) van de jongeren die zich identificeren als LHBTIQA+ rapporteert dat ze weleens suïcidale gedachten hebben tegenover 15% van de overige jongeren.

Ben Ruesink ontving tijdens het programma rond de spijtbetuiging een Koninklijke Onderscheiding uit handen van burgemeester van Maastricht, Annemarie Penn-te Strake. Ruesink werd benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau voor zijn niet aflatende inzet om aandacht te vragen voor de geschiedenis en behandeling van LHBTIQ+ binnen de psychiatrie. 

Betekenis van deze spijtbetuiging
Met deze spijtbetuiging wil de NVvP actief het leed erkennen dat de LHBTIQ+ gemeenschap is aangedaan en neemt ze verantwoordelijkheid voor sensitieve zorg in het heden en de toekomst.  Met het uitspreken van het statement tijdens het Voorjaarscongres wil de NVvP het bewustzijn over de pijn van het verleden bij psychiaters vergroten en hen oproepen volledig inclusieve LHBTIQ+-sensitieve zorg te verlenen.

Daarnaast richt de NVvP zich met deze spijtbetuiging via COC Nederland en Transgender Netwerk Nederland tot LHBTIQ+- personen in Nederland, van wie een deel mogelijk zelf slachtoffer is geweest van conversietherapie of ervaring heeft met slecht toegankelijke of niet LHBTIQ+ - sensitieve zorg.

Reacties
De initiatiefnemers voor LHBTIQ+ inclusieve zorg en de AIOS uit de werkgroep reageren verheugd dat de spijtbetuiging nu is uitgesproken: 

Psychiater Ben Ruesink, zelf homoseksueel: “Een getuigenis van het besef van de zwarte bladzijden in de geschiedenis van de psychiatrie met betrekking tot homoseksualiteit en genderdysforie met doorwerking in het nu; openlijk afstand nemend, het leed betreurend. Een psychiatrie die de veelkleurigheid van gender en seksualiteit omarmt. Dat dit statement vandaag is uitgesproken door de NVvP ontroert me en stemt me dankbaar, als psychiater en als mens. “

Psychiater Cobie Groenendijk, queer vrouw, reageert: “Ik ben trots op mijn vereniging dat ze deze stap tot spijtbetuiging zet. De psychiatrie heeft een lange weg afgelegd van pathologisering naar normalisering van seksuele en genderdiversiteit. Dat we vandaag ook het wetsvoorstel ‘Strafbaarstelling conversiehandelingen’ steunen vanuit onze intentie bij te dragen aan anti-stigmatisering en preventie van mentaal leed zal hopelijk bijdragen aan het mentaal welzijn van ieder persoon in de LHBT+-community.”

AIOS Aike Pronk: “Als toekomstig psychiater en als transgender man wil ik bijdragen aan een inclusieve en diverse samenleving waarin iedereen zichzelf kan zijn, ongeacht achtergrond. Daarom ben ik heel blij dat de NVvP deze zeer belangrijke stap zet. We hebben nog stappen te zetten, maar inzicht in de heftige bijdrage van de psychiatrie is het begin van acceptatie van diversiteit wat betreft geslachtskenmerken, genderidentiteit en seksuele oriëntatie. “

Ook vertegenwoordigers van COC Nederland en Transgender Netwerk Nederland zijn blij met het statement en namen het in ontvangst met de volgende woorden: 

Philip Tijsma, woordvoerder van COC Nederland : “Pathologiseren, castratie, zogenaamde ‘genezing’: het zijn littekens in mensenlevens en de regenbooggemeenschap. Het is goed dat de NVvP vandaag spijt betuigt voor dat verleden zodat die schaduw uit de behandelkamer verdwijnt. En dat de NVvP met de regenbooggemeenschap wil werken aan een diverse en inclusieve geestelijke gezondheidszorg waarin iedereen wordt gezien en gehoord, wat ook je seksuele oriëntatie, genderidentiteit, geslachtskenmerken of achtergrond is.”

Remke Verdegem, voorzitter van Transgender Netwerk Nederland: "Genderdiverse mensen hebben lang te horen gekregen dat ze psychisch niet in orde zouden zijn, juist ook van psychologen en psychiaters. Daarom is het belangrijk dat dé vereniging voor psychiaters daar nu duidelijk afstand van neemt. Wij kijken uit naar verdere samenwerking met de NVvP om de spijtbetuiging bij de mensen te krijgen die hier zelf door geraakt zijn."

Behoefte aan een gesprek?
Wie naar aanleiding van de spijtbetuiging wil praten over haar/zijn/hun eigen negatieve ervaringen in de psychische hulpverlening, kan gratis en anoniem bellen, chatten, appen of mailen met een professionele hulpverlener van MIND Korrelatie. https://mindkorrelatie.nl/ Een hulpverlener luistert, adviseert en verwijst zo nodig naar meer gespecialiseerde hulpverlening.

Je kunt ook bellen naar Transgender Netwerk via 020 205 0915. De medewerkers van Transgender Netwerk bieden een luisterend oor en helpen je de juiste hulpverlening te vinden als dat nodig is".

Bron: Paulien Boogaard / NVvP

Tags bij dit artikel:

• psychiaters
• psychiatrie
• psychologen
• NVvP
• spijtbetuiging
• LHBTIQ+ personen
• geslachtskenmerken
• geslachtsverandering