Angst voor terugkeer van kanker vermindert door begeleiding vanuit de huisartsenpraktijk

Als de angst het dagelijks leven gaat beheersen en leidt tot beperkingen kan begeleiding nodig zijn

Ook na een succesvolle kankerbehandeling heeft 59% van de mensen na kanker last van angst voor terugkeer van de ziekte. 94% heeft behoefte aan ondersteuning hierbij. Uit het promotieonderzoek van Yvonne Luigjes bij het Helen Dowling Instituut blijkt dat de combinatie van een online behandeling en gesprekken in de huisartsenpraktijk de angst vermindert. 

Enige angst na genezing van een levensbedreigende ziekte is normaal. Maar als de angst het dagelijks leven gaat beheersen en leidt tot beperkingen kan begeleiding nodig zijn om te leren met deze angst om te gaan. Samen met een groep internationale collega’s bundelde Luigjes data van 9.311 mensen van 46 studies uit 13 landen van over de hele wereld. Hieruit bleek dat 40% van de mensen last heeft van matige angst en 19% van ernstige angst voor terugkeer voor terugkeer. Deze angst komt vaker voor bij jonge dan bij oude mensen. Bovendien komt het vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

94% heeft behoefte aan ondersteuning
Vervolgens ontwikkelde Luigjes met de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties een vragenlijst om te onderzoeken aan wat voor ondersteuning mensen met angst voor terugkeer van kanker behoefte hebben en in hoeverre hierin wordt voorzien. Van de 4.511 respondenten die last hadden van angst voor terugkeer gaf 94% aan behoefte te hebben aan ondersteuning. De meest voorkomende behoeften waren praten over de angst voor terugkeer (69%), het ondernemen van leuke activiteiten ter afleiding (54%) en psychologische hulp of coaching (40%).  

Internetbehandeling begeleid door de huisarts
Er bestaan gelukkig effectieve, specialistische psychologische behandelingen voor angst voor terugkeer van kanker. Maar gezien het grote aantal mensen dat kanker overleeft is het niet mogelijk om iedereen deze specialistische behandelingen te bieden. Minder intensieve vormen van ondersteuning zijn schaalbaarder en goedkoper, en kunnen ook aantrekkelijker zijn voor patiënten. Daarom ontwikkelde het Helen Dowling Instituut de internetbehandeling ‘Minder angst na kanker’. Het programma is gebaseerd op cognitieve gedragstherapie (CGT) en bevat informatie, oefeningen en video’s van andere patiënten. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat dit programma zonder begeleiding van een zorgprofessional niet goed werkt, omdat mensen het lastig vinden om alleen achter de computer met hun angst aan de slag te gaan.

Daarom heeft Luigjes onderzocht of de internetbehandeling effectief is als deze wordt aangeboden vanuit de huisartspraktijk en wordt gecombineerd met drie tot vijf gesprekken met de praktijkondersteuner GGZ (POH-GGZ) van de huisarts. In de gesprekken krijgt de patiënt de ruimte om zijn verhaal te delen, kan hij vragen stellen en is er de mogelijkheid om onderwerpen uit het programma verder uit te diepen. Deze blended behandeling bleek effectief in het verminderen van angst voor terugkeer van kanker in vergelijking met de gebruikelijke zorg die mensen ontvangen. Ook de algemene mentale gezondheid verbeterde door de behandeling. De verbeteringen hielden 10 maanden later nog stand. 

Mooie combinatie van internettherapie en gesprekken
Om meer te weten te komen over de ervaren wenselijkheid en haalbaarheid van de behandeling zijn vragenlijsten afgenomen en heeft Luigjes een aantal patiënten en praktijkondersteuners GGZ die deelnamen aan de studies geïnterviewd. De vragenlijsten en interviews bevestigden dat de behandeling werd gewaardeerd door zowel patiënten als POH-GGZ. De combinatie van een online programma en gesprekken met een POH-GGZ bood patiënten de mogelijkheid om gehoord te worden en vragen te stellen in de gesprekken, en thuis hun kennis te verdiepen en te oefenen met wat zij hadden geleerd. Voor een aantal patiënten bleek de behandeling minder geschikt, bijvoorbeeld wanneer men een gebrek aan taal- of digitale vaardigheden heeft. Door de flexibiliteit van de behandeling, met onder andere optionele modules over verschillende onderwerpen, kon deze worden aangepast aan de specifieke individuele behoeften van de patiënt.

Implementatie
Momenteel wordt de internetbehandeling Minder angst na kanker geïmplementeerd in de huisartsenpraktijken. De Helen Dowling Academie ontwikkelde speciaal voor de POH-GGZ een scholing gericht op het geven van de internetbehandeling. De scholing bestaat uit onderwijs over angst bij kanker en specifiek over het online behandelen van deze klacht. Meer informatie is te vinden op hdi.nl/academie

Dit onderzoek is onderdeel van het BLANKET-project, een samenwerking tussen Helen Dowling Instituut en het Julius Centrum van het UMC Utrecht.

Bron: Helen Dowling Instituut

Tags bij dit artikel:

• kanker
• begeleiding
• POH-GGZ
• huisartsenpraktijken
• kankerbehandeling
• Helen Dowling Instituut
• psychologische hulp
• coaching