DNA-onderzoek naar onderscheid van een tweeling

Het NFI kan onderzoeken of er mutaties in het DNA zijn waardoor een tweeling van elkaar kan worden onderscheiden

Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) heeft op verzoek van de rechtbank Noord-Nederland onderzocht of tweelingen op grond van hun DNA van elkaar te onderscheiden zijn. Het onderzoek is uitgevoerd in een verkrachtingszaak. De verdachte in de zaak is onderdeel van een eeneiige tweeling. Het is het NFI inderdaad gelukt om de tweelingbroers in deze zaak van elkaar te onderscheiden. Het is voor het eerst dat dit in een Nederlandse strafzaak is onderzocht. 

Bij een standaard forensisch DNA-onderzoek kijkt het NFI naar 23 specifieke plaatsen op het DNA. Die 23 plaatsen zijn onderscheidend tussen personen. De 23 plaatsen op het DNA zijn bij eeneiige tweelingen echter identiek en ze kunnen dus niet gebruikt worden om ze van elkaar te onderscheiden. 

3 miljard letters
DNA is opgebouwd uit chemische bouwstenen, die zijn afgekort met de letters G, A, T en C. Deze vier letters vormen het DNA-alfabet en hiermee wordt de hele code van het DNA geschreven. In totaal bevat het DNA zo’n 3 miljard letters, die samen het bouwplan voor het menselijk lichaam vormen. Die code bepaalt bijvoorbeeld of iemand uitgroeit tot man of vrouw of de kleur van iemands ogen. 
 
DNA eeneiige tweelingen
Een eeneiige tweeling ontstaat uit één bevruchte eicel. Deze wordt vroeg in de ontwikkeling in tweeën gesplitst, waardoor er twee embryo’s ontstaan die genetisch uit dezelfde bevruchte eicel komen en dus uit hetzelfde DNA zijn ontstaan. De verdere ontwikkeling van die twee embryo’s komt tot stand door vele celdelingen waarbij het DNA steeds wordt gekopieerd. Bij dat kopieerproces kan heel af en toe een kopieerfout ontstaan, hetgeen een mutatie wordt genoemd. Bij een mutatie verandert vaak precies één letter in de DNA-code. Deze mutatie zal aanwezig blijven bij alle cellen die afstammen van de oorspronkelijk gemuteerde cel. Als bij de celdelingen van de tweeling in een vroeg stadium een mutatie ontstaat, levert dat een verschil op tussen de individuen. Dergelijke mutaties zijn zeldzaam: geschat wordt dat er vijf tot tien mutaties zullen ontstaan, terwijl het volledige DNA dus uit wel drie miljard ‘letters’ bestaat. 

Het NFI kan onderzoeken of er mutaties in het DNA zijn waardoor een tweeling van elkaar kan worden onderscheiden. Vervolgens kan het NFI kijken of en in welke mate de mutaties ook in het DNA in de aangetroffen sporen kan worden gedetecteerd om vast te kunnen stellen van wie van de tweeling het DNA in deze sporen afkomstig kan zijn. Het NFI heeft het resultaat van het in deze zaak uitgevoerde onderzoek gerapporteerd aan de rechter-commissaris. De resultaten van dit onderzoek zijn meer dan een miljard keer waarschijnlijker als het DNA afkomstig van de verdachte dan van zijn tweelingbroer. 

Samenwerkingsverband
Het uitgevoerde onderzoek is een samenwerkingsverband van het NFI, het Leids Universitair Medisch Centrum en GenomeScan, dat is gespecialiseerd in DNA-onderzoekstechnieken zoals het ‘lezen’ van DNA. Om te achterhalen of er onderscheidende mutaties in het DNA van een eeneiige tweeling aanwezig zijn, moeten alle drie miljard letters in het DNA van beide personen worden bepaald. De mutaties kunnen namelijk in principe op elke plek in het DNA aanwezig zijn. Dit ‘lezen’ van het DNA tot op elke letter nauwkeurig heet ‘Whole Genome Sequencing’. Na het bepalen van de letters in het DNA van beide personen, volgt een vergelijking tussen die letters om zo de locatie van aanwezige mutaties te vinden.

Omdat het om grote hoeveelheden biologische data gaat, maken de onderzoekers gebruik van speciale computeralgoritmes. Gevonden mutaties worden vervolgens door middel van DNA-onderzoek in het laboratorium bevestigd. Na bevestiging van de mutaties wordt het DNA van sporen in de zaak onderzocht om te onderzoeken welke mutaties daarin in welke mate aanwezig zijn. Tot slot berekenen de deskundigen met behulp van een forensische statistische analyse de bewijskracht van de verkregen resultaten. Op grond daarvan is het mogelijk om te concluderen van wie van beide personen het DNA in de sporen afkomstig kan zijn.

Eerste keer
Het uitgevoerde onderzoek als geheel is in Nederland nooit eerder in een strafzaak uitgevoerd. Wereldwijd is een dergelijk onderzoek enkele keren uitgevoerd. Daarover zijn wetenschappelijke publicaties verschenen in Forensic Science International Genetics, deze vind je hier

Tags bij dit artikel:

• DNA
• forensische
• forensische opsporing
• embryo’s
• mutaties