Kuur antibiotica wel/niet afmaken?

Volop in het nieuws: 'Antibioticakuur afmaken is niet altijd nodig'. Prof. Annelies Verbon, hoogleraar infectieziekten, gaat hier nader op in.

Op de bijsluiter

Het advies staat op de bijsluiter en de huisarts bevestigt het vaak: 'Kuur helemaal afmaken'. Britse artsen stellen echter in het vakblad British Medical Journal (BMJ) dat een kortere kuur soms mogelijk is.

Resistent raken

Antibiotica zijn medicijnen die worden ingezet om gevaarlijke bacteriën te bestrijden als het lichaam daartoe zelf niet meer in staat is. Het gevaar van overmatig gebruik is dat bacteriën resistent worden. Vanaf dan is het antibioticum geen bruikbaar geneesmiddel meer voor de 'ongevoelig geworden' patiënt.

Wat vindt u van het BMJ-artikel?

"In de media wordt de indruk gewekt dat de schrijvers vinden dat antibiotica te lang worden gegeven. En dat patiënten ermee moeten stoppen als ze zich beter voelen. Dit staat niet in het artikel. Daarin wordt aangegeven dat een korte antibioticumduur niet tot verhoogde antibioticaresistentie leidt. Die bewering is correct. Verder staat er dat te kort behandelen kan leiden tot falen van de therapie en opnieuw ziek worden. Ook dat klopt. Bij ziektes als tuberculose, infecties van kunstmateriaal en bij sommige bacteriën weten we zeker dat je lang moet behandelen, zelfs als de patiënt zich beter voelt. Andere ziekten kunnen waarschijnlijk korter worden behandeld. Het artikel is geen wetenschappelijk onderzoek of aanbeveling tot praktijkverandering, maar geeft de mening van de onderzoekers weer. Hun mening is wel gebaseerd op studies die in het verleden zijn gedaan."

Bent u het eens met de conclusie?"

Er wordt geconcludeerd dat het belangrijk is dat zowel de patiënt als de dokter weet dat antibiotica belangrijk en onmisbaar zijn in de huidige patiëntenzorg. Maar ook dat zij zich ervan bewust moeten zijn dat antibiotica op termijn niet meer werkzaam zouden kunnen zijn. We moeten er dus goed mee omgaan. Dat kan ik zeker onderschrijven. De suggestie dat we korter moeten behandelen, kan niet zo hard worden gesteld zonder meer onderzoek te doen."

Is 'Kuur geheel afmaken' nog terecht?

"De voorgeschreven duur is gebaseerd op het soort infectie. Deze houdt geen rekening met de conditie van de patiënt. In studies waar de duur van het gebruik werd verkort, was dat altijd op grond van criteria waaraan de patiënt moest voldoen. Zo'n maatstaf was bijvoorbeeld dat hij of zij geen andere ziektes had. Wat in de bijsluiter staat, is als richtlijn nog steeds juist. Zoals bij elke richtlijn kan ervan worden afgeweken, in overleg met de behandelend arts."

Bij welke infectie is voortijdig stoppen oké?

"Bij geen. Het is immers 'voor de tijd'. Er zijn wel infecties, zoals een longontsteking of een blaasontsteking, waar nu korter wordt behandeld dan vroeger. Bij deze infecties is echter eerst door onderzoek vastgesteld dat er niet een grotere kans op falen van de behandeling was door korter behandelen. Want dat is het gevaar."

Waarom deze publiciteit nu?

"Over de hele wereld neemt resistentie toe. Antibiotica worden veel gebruikt voor veel voorkomende infecties als blaasontstekingen. Maar ook voor zeer moeilijk te behandelen infecties bij patiënten die bijvoorbeeld een orgaantransplantatie hebben gehad. Als antibiotica niet meer werken, zullen patiënten doodgaan als zij een infectie krijgen na een moeilijke operatie of bij ziektes die hun weerstand verlagen. Geschat wordt dat er in 2050 meer dan 10 miljoen mensen zullen sterven, omdat ze door antibioticaresistentie niet meer goed kunnen worden behandeld voor een infectie. Om te voorkomen dat antibiotica in de toekomst niet meer zullen werken, is er veel aandacht voor onjuist gebruik en voor manieren om dat te verbeteren. Zo zijn er in ziekenhuizen, ook het Erasmus MC, teams die kijken of antibiotica wel juist en niet te lang worden voorgeschreven. In de huisartsenpraktijk zouden antibiotica niet voorgeschreven moeten worden als niet heel duidelijk is dat ze zullen werken. Dus niet bij griep of infecties die vanzelf overgaan. Het BMJ-artikel probeert antibioticagebruik te verminderen door korter gebruik te propageren. Dit is een originele insteek, die hopelijk tot meer onderzoek en duidelijke richtlijnen leidt."

Tags bij dit artikel:

• antibiotica
• Erasmus MC
• patiëntenzorg
• infecties
• Antibioticakuur
• British Medical Journal
• voorgeschreven
• resistentie