Kunnen we de vicieuze cirkel tussen stress, obesitas en stemmingsstoornissen doorbreken?

Een verstoord stresssysteem kan leiden tot obesitas, wat op zijn beurt weer kan leiden tot depressie

Stress, obesitas en stemmingsstoornissen zoals depressie veroorzaken en versterken elkaar. In haar promotieonderzoek richtte Lisa Koorneef zich op de biologische processen die hieraan ten grondslag liggen. Zo onderzocht ze hoe obesitas angst kan veroorzaken en vond ze een potentiële nieuwe behandelstrategie voor het verminderen van leververvetting bij obesitas. 

“In de huidige samenleving komen obesitas, stress en stressgerelateerde stemmingsstoornissen zoals depressie, angst en burn-out veel voor”, vertelt onderzoeker Lisa Koorneef. Zo kan een verstoord stresssysteem leiden tot obesitas, wat op zijn beurt weer kan leiden tot depressie. Maar stress kan ook leiden tot depressie, en vice versa. Kortom, volgens Koorneef en collega’s is er sprake van een vicieuze cirkel die maar moeilijk te doorbreken valt.  

Obesitas en angst
Bij deze aandoeningen spelen sociale en psychologische factoren een belangrijke rol. Koorneef daarentegen was juist geïnteresseerd in de onderliggende biologische processen. Ze focuste zich in eerste instantie op de nog relatief onbekende relatie tussen obesitas en angst. “We hebben eerst metabole factoren in kaart gebracht die veranderen als je obesitas hebt. Denk hierbij aan bepaalde voedingsstoffen en hormonen”, vertelt Koorneef. Daarna heeft ze gekeken welke van deze factoren in de hersenen kunnen komen en welke hersengebieden extra gevoelig zijn voor deze factoren. “Zo vonden we twee stoffen die nog nooit eerder in verband zijn gebracht met angst, waaronder het hormoon dat de bloedsuikerspiegel verhoogt, namelijk glucagon.”

Spectaculaire resultaten
Daarnaast heeft de promovenda onderzocht of het beïnvloeden van het stresssysteem invloed heeft op gezondheidsproblemen die aan obesitas gerelateerd zijn. Hiervoor testte ze verschillende medicamenteuze behandelstrategieën in muizen. In een van deze studies onderzocht Koorneef of het selectief manipuleren van stresshormoonsignalering leververvetting kan verminderen. Er bestaat namelijk nog geen medicijn tegen leververvetting, terwijl het serieuze gevolgen kan hebben. “We zagen dat de gekozen behandelstrategie vetstapeling in de lever van muizen zowel voorkomt als geneest. De resultaten waren zo spectaculair dat we eerst dachten dat er iets mis was gegaan in het experiment. Maar het bleek gewoon heel goed te werken”, lacht Koorneef.  
De onderzoekers denken dat deze selectieve manipulator van het stresssysteem zo effectief is omdat het de uitstroom van vetten in de lever stimuleert, en de instroom remt. De potentie van dit middel is door collega’s van Koorneef verder onderzocht en wordt nu getest in mensen in een fase 2 studie. 

Stap in de goede richting
Koorneef laat in haar proefschrift dus zien dat het beïnvloeden van het stresssysteem metabole aandoeningen, zoals obesitas, kan verminderen. “We hebben de vicieuze cirkel nog niet doorbroken, maar ik denk wel dat we een hele mooie eerste stap hebben gezet”, zegt Koorneef.”  

Tags bij dit artikel:

• depressie
• LUMC
• proefschrift
• promotieonderzoek
• stress
• obesitas
• burn-out
• stemmingsstoornissen
• angst