Op welke manier kunnen we onze biologische klok gezond houden

We weten dat het werken in nachtdiensten invloed heeft op de biologische klok en daarmee op de gezondheid

Zondagavond 25 september gaan in de omgeving van de Sterrewacht in Leiden in het kader van het bijzondere experiment Seeing Stars Leiden een uur lang alle lichten uit. Het idee hierachter is dat hoe meer lichten doven, des te minder lichtvervuiling en hoe meer we dus kunnen zien aan het hemelgewelf. Het zou mooi zijn als zoveel mogelijk mensen hieraan meedoen. Voor het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) is dit een goed moment om stil te staan bij het BioClock consortium waarin onderzoekers samenwerken om antwoorden te vinden op de vraag hoe we onze biologische klok gezond kunnen houden. Die klok heeft informatie van licht en donker nodig om zich goed aan te kunnen passen.

Het BioClock consortium bestaat uit een interdisciplinair netwerk van universiteiten, maatschappelijke partners, lokale overheden en andere stakeholders. Zij hebben een gemeenschappelijk doel: begrijpen hoe we onze biologische klok gezond kunnen houden in een moderne maatschappij die 24 uur per dag draait. Het consortium wordt gecoördineerd door prof. dr. Joke Meijer, hoogleraar neurofysiologie en hoofd van de Circadian Clocks groep bij het LUMC en dr. Laura Kervezee, onderzoeker bij het LUMC.

Specifieke adviezen voor de samenleving
Het consortium bestaat uit 12 projecten en 25 jonge onderzoekers. “Op dit moment zijn we een jaar bezig en nog wel een beetje in de opstartfase, maar bijna alle 25 onderzoekers zijn van start gegaan. En dat is heel leuk om te zien”, vertelt Laura Kervezee. “Aan het einde van het onderzoekstraject hopen we met het hele consortium impact te bereiken in de samenleving. We hopen dan met specifieke adviezen te komen wat betreft de biologische klok gericht op bijvoorbeeld ouderen, studenten en nachtdienstwerkers om deze mensen gezonder te kunnen laten zijn.” In totaal duurt het onderzoek 6 jaar. Inmiddels is al een aantal pilots gedaan en druppelen de eerste resultaten binnen.

Grens tussen dag en nacht vervaagt
“We weten dat het werken in nachtdiensten invloed heeft op de biologische klok en daarmee op de gezondheid. Dat geldt ook voor mensen die voor het slapen nog veel licht zien. Door de opkomst van het kunstlicht zie je ook dat de invloeden van de seizoenen voor wat betreft licht veel minder duidelijk aanwezig zijn. We kunnen het licht eigenlijk altijd aanlaten. Daardoor vervaagt de grens tussen dag en nacht. De biologische klok is van invloed op heel veel processen in het lichaam, maar heeft de informatie van licht en donker nodig om zich goed aan te kunnen passen. Om moment dat het contrast wegvalt tussen licht en donker raakt de biologische klok verzwakt en past de rest van het lichaam zich niet zo makkelijk aan.”

Onderzoek naar timing van vaccinaties
Vanuit het LUMC werkt Kervezee zelf onder andere aan twee projecten gericht op de biologische klok . Zo doet ze samen met dr. Ramon Arens en promovendus Ward Vleeshouwers van de afdeling Immunologie onderzoek naar het tijdstip van het geven van vaccinaties en hoe de biologische klok daar een rol bij speelt. ”De biologische klok stuurt heel veel processen aan in het lichaam. Denk maar aan je lichaamstemperatuur die ’s nachts laag is en overdag hoger. Als je koorts hebt, heb je vaak ook van die vlagen. Maar die klok stuurt ook je hartslag, je stofwisseling en je afweersysteem aan. In ons onderzoek willen we beter begrijpen hoe de biologische klok ons afweersysteem aanstuurt en hoe we dat kunnen gebruiken om de timing van vaccinaties of immuuntherapie te verbeteren en te kijken of het überhaupt van belang is. Als blijkt dat dat zo is, dan is dat een belangrijk aanknopingspunt om de werking van vaccinaties en immuuntherapie te kunnen optimaliseren. ”

Anders omgaan met slapen
Het andere onderzoek waar Kervezee aan werkt, richt zich op de Intensive Care (IC) van het LUMC. “Een veel gehoorde klacht van patiënten in het ziekenhuis is dat ze zo slecht slapen. We weten dat slaap heel erg belangrijk is voor de gezondheid en het herstel van patiënten. Samen met dr. David van Westerloo, intensivist bij de afdeling Intensive Care, en promovenda Floor Hiemstra onderzoeken we of we slaap en de biologische klok kunnen versterken voor patiënten die op de IC liggen. Je kunt hierbij denken aan het aanpassen van de omgeving van het ziekenhuis zodat de biologische klok daar beter bij past. Er is nu op de IC maar weinig contrast tussen dag en nacht.”

Voor meer informatie over het aanstaande experiment op 25 september en hoe je zelf kunt bijdragen, kijk op Seeing Stars Leiden. 

Tags bij dit artikel:

• LUMC
• Intensive Care
• slapen
• biologische klok
• vaccinaties
• nachtdiensten