Genadeklap voor baarmoederhalskanker?

Baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV)

De Wereldgezondheidsorganisatie lanceerde onlangs een mondiale strategie om baarmoederhalskanker uit de wereld te helpen. Het ambitieuze onderzoeksproject PRESCRIP-TEC sluit daarop aan en kan vele vrouwenlevens redden. Ook LUMC-onderzoekers nemen eraan deel, vertelt gynaecoloog-oncoloog Jogchum Beltman.

De mondiale strategie en het onderzoek zijn beide hoognodig, zegt Beltman. Hij is een van de hoofdaanvragers van de Europese subsidie, waaraan ook Marlieke de Fouw, AIOS Gynaecologie bij het LUMC, een grote bijdrage leverde. “Baarmoederhalskanker is een enorm probleem, met name in ontwikkelingslanden ten zuiden van de Sahara en in Zuidoost-Azië”, zegt Beltman. “In sommige regio's hebben mensen niet tot nauwelijks toegang tot gezondheidszorg. 85% van de wereldwijde gevallen vindt daar plaats. De ziekte eist er veel levens, want in veel gebieden is er geen mogelijkheid tot bestraling, chemotherapie of een operatie. Dat terwijl deze kanker te voorkomen is.”

Screening met azijnzuur
Beltman legt uit dat baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV). Vrouwen met een chronische HPV-infectie ontwikkelen voorstadia van baarmoederhalskanker, die tijdens een bevolkingsonderzoek op te sporen zijn met een screening. In Nederland is screening met uitstrijkjes gemeengoed, maar in lage- en middeninkomenslanden is er vaak slechte toegang tot gezondheidszorg en is screening zeldzaam.

“Gelukkig bestaat er een snelle, alternatieve manier van screenen”, zegt Beltman. “Daarbij wordt door een gezondheidswerker azijnzuur aangebracht op de baarmoedermond – azijn uit de supermarkt voldoet daarvoor al. Afwijkingen zorgen voor een kleurverandering die met het blote oog te zien is. Behandeling gebeurt vervolgens met een bevriezings- of verhittingstechniek, die de ontwikkeling van kanker stopt. Dat is allemaal direct ter plaatse mogelijk, zonder ingewikkelde operaties."

Effectiever met kunstmatige intelligentie
Ondanks de eenvoud van deze screening en behandeling, zijn ze relatief arbeidsintensief in afgelegen gebieden. Dat terwijl snel ingrijpen erg belangrijk is. Daarom zet het nieuwe onderzoeksproject PRESCRIP-TEC in op een ‘winnende’ combinatie van een HPV-zelftest en screening met behulp van kunstmatige intelligentie (ook wel AI). De zelftest voeren vrouwen bij zichzelf uit met een wattenstok. Als ze HPV blijken te hebben en een screening nodig is, helpt AI-technologie de gezondheidswerkers bij het herkennen van de verkleuring van de baarmoedermond.

Op basis van duizenden foto’s van baarmoederhalsmonden is met deep learning een algoritme ontwikkeld dat hen middels een app assisteert bij de interpretatie. De app geeft aan welke medische acties nodig zijn. PRESCRIP-TEC ontving onlangs 3 miljoen euro Europese Horizon 2020-subsidie. Het onderzoek heeft de potentie om het aantal gevallen van baarmoederhalskanker wereldwijd sterk terug te brengen.

Bestrijding in ontwikkelingslanden
Onderzoekers van het LUMC zijn via de Female Cancer Foundation (FCF) bij het onderzoek betrokken, op uitnodiging van het UMCG. De FCF is opgericht door emeritus hoogleraar Lex Peters. Als LUMC-gynaecoloog werkte Peters veel in de tropen en zag er de vreselijke gevolgen van baarmoederhalskanker. De stichting zet zich in voor bestrijding ervan door middel van screening, met name in ontwikkelingslanden. Zodoende bestaat er een hechte band tussen de stichting en de afdelingen Gynaecologie (waar de FCF huist) en Pathologie. Promovendi doen onderzoek in landen die hard getroffen worden. Daar probeert de stichting met lokale partners de meest kwetsbare vrouwen te bereiken.

Jogchum Beltman: “Die combinatie van HPV-zelftesten en AI-ondersteunde screening zal veel levens redden en de druk op de gezondheidszorg in ontwikkelingslanden hopelijk verkleinen. Nu de subsidie is gehonoreerd, voeren we het project de komende drie jaar uit. Dat gebeurt in Oeganda, India, Bangladesh en Slowakije. De Global Health Unit van het UMCG heeft de leiding van het project.”

Tags bij dit artikel:

• subsidie
• baarmoederhalskanker
• intelligentie
• LUMC
• Wereldgezondheidsorganisatie
• kunstmatige