Grootste Nederlandse prijs voor wetenschappers die medisch onderzoek doen zonder of met zo weinig als mogelijk dierproeven
Groepsleider bij de afdeling Medische Oncologie van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) Ferenc Scheeren ontvangt de Willy van Heumenprijs. Dit is de grootste Nederlandse prijs voor wetenschappers die medisch onderzoek doen zonder of met zo weinig als mogelijk dierproeven. Scheeren gebruikt de CRISPR-Cas-techniek om specifieke antilichamen te maken. De prijs wordt op 31 augustus uitgereikt.
“Het is een eer om deze mooie prijs te ontvangen”, vertelt Scheeren. Hij ontvangt de Willy van Heumenprijs voor een techniek die hij samen met collega’s ontwikkelde. “Hiermee kunnen we snel en goedkoop antilichamen produceren. Dit is erg belangrijk voor bepaalde kankerbehandelingen, zoals immuuntherapie.” En, niet geheel onbelangrijk, door deze techniek zijn er minder proefdieren nodig voor de productie van antilichamen.
Genetische veranderingen
“Omdat het maken en veranderen van antilichamen een langdurig proces is, werd dit voorheen door bedrijven gedaan”, legt Scheeren uit. Voor de onderzoekers was dat erg onhandig. “We hadden allerlei ideeën voor nieuw onderzoek, maar werden geremd omdat we zelf geen antilichamen konden veranderen en produceren”, zegt Scheeren. De CRISPR-Cas-techniek bood uitkomst. “Hiermee kunnen we relatief makkelijk genetische veranderingen aanbrengen in cellen die veel antilichamen produceren, zogenoemde hybridoma-cellen. Hierdoor kunnen we in een korte tijd grote hoeveelheden van de gewenste antilichamen produceren.”
Deze techniek zorgt er op twee manieren voor dat het aantal dierproeven wordt beperkt, meent Scheeren. “Ten eerste zijn er door onze techniek geen nieuwe proefdieren nodig om hybridoma-cellen te maken. En ten tweede kunnen we de bestaande hybridoma-cellen hergebruiken omdat we ze met een simpele handeling zo kunnen aanpassen dat ze de gewenste antilichamen maken.” Scheeren gebruikt de techniek zelf al zo’n vier jaar en merkt op dat steeds meer onderzoekers het nut van de techniek inzien.
LUMC-nominatie
Naast Scheeren was er dit jaar nog een LUMC-onderzoeker genomineerd. Hoogleraar Pieter Hiemstra is er namelijk in geslaagd om met stamcellen versimpelde versies van organen en mini-organen op een chip te maken. Het screeningsproces van nieuwe medicijnen op deze mini-organen leidt vaak tot een betere vertaling naar de mens dan diermodellen.
Prijsuitreiking
De Willy van Heumenprijs wordt eens in de twee jaar door het Willy van Heumenfonds uitgereikt aan een persoon of organisatie die zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt om het gebruik van proefdieren voor medische doeleinden te beperken. De prijs werd op 31 augustus tijdens het '11th World congress on alternatives and animal use in the life sciences' uitgereikt.
Vervanging, vermindering en verfijning
Het proefdierbeleid van het LUMC gaat uit van de drie V’s: vervanging, vermindering en verfijning van dierproeven. Er worden alleen proeven met dieren gedaan als de onderzoeksvraag niet op een andere manier kan worden beantwoord. Ook zorgt het LUMC voor een zo goed mogelijk leven voor de dieren en stellen we hoge eisen aan de kwaliteit van het onderzoek. We wegen altijd af of het belang van het onderzoek het gebruik en het bijbehorend ongerief aan de dieren kan verantwoorden.
Helaas zijn sommige onderzoeksvragen alleen te beantwoorden door gebruik te maken van proefdieren. Zo worden bijvoorbeeld de werking, dosering en veiligheid van medicijnen in proefdieren onderzocht, voordat er verder getest wordt in mensen. Dit is ook een wettelijke verplichting. Ook veel fundamentele kennis over de werking en ontwikkeling van het lichaam en de ontwikkeling van ziekten wordt verzameld in dieren. Dit type onderzoek is vanwege ethische of praktische redenen niet uitvoerbaar in mensen.
Lees meer over deze prijs op de website van ZonMw