Nieuwe ontstekingsremmers vergroten kans op schimmelinfectie

Biologicals verminderen de werking van afweercellen of eiwitten

Bepaalde nieuwe ontstekingsremmers verhogen de kans op een infectie van de mondholte, keelholte of slokdarm met de schimmel Candida met een factor tien tot dertig. Dat blijkt uit een groot onderzoek onder leiding van artsen uit het Radboudumc, gepubliceerd in The Lancet Regional Health Europe. Zij baseren hun conclusies op een wereldwijde epidemiologische studie, waarin ze vier verschillende onderzoeksmethoden combineren.

Bij aandoeningen zoals psoriasis, de ziekte van Bechterew en artritis psoriatica, richt het afweersysteem zich op het eigen lichaam. Ze behoren tot de auto-immuunziekten. In de afgelopen jaren zijn nieuwe medicijnen ontwikkeld en goedgekeurd, die het immuunsysteem bij deze aandoeningen afremmen en zo de ziekte verlichten. Deze zogenaamde biologicals verminderen de werking van afweercellen of eiwitten die betrokken zijn bij ontsteking, zoals IL-17. De eerste IL-17 remmer kwam in 2015 op de markt en het gebruik is sterk toegenomen.

Bart-Jan Kullberg, internist-infectioloog in het Radboudumc, volgde de ontwikkeling van deze nieuwe medicijnen met veel interesse. “We weten vanuit onze expertise dat IL-17 een belangrijke rol speelt in de afweer tegen schimmels, zoals Candida. Wij vroegen ons daarom vanaf het begin af: krijgen de patiënten die deze medicijnen gebruiken meer last van schimmelinfecties?” Kullberg startte vijf jaar geleden met zijn team een wereldwijde studie om deze vraag te beantwoorden.

Wereldwijde zoektocht
Linda Davidson, internist-infectioloog in opleiding en eerste auteur, begon de zoektocht in de databases van de wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA). Deze databases bevatten meldingen van bijwerkingen. Ze zocht uit hoe vaak schimmelinfecties gemeld zijn bij gebruikers van deze biologicals. In een register van apotheken onderzocht ze hoe vaak mensen die IL-17 remmers gebruiken ook middelen krijgen voorgeschreven tegen schimmelinfecties. In een patiëntengroep met psoriasis bracht ze het aantal schimmelinfecties tijdens gebruik van IL-17 remmers in kaart en isoleerde ze afweercellen uit hun bloed, stelde die in het laboratorium bloot aan schimmels en bepaalde hoe de afweercellen reageerden.

Nu blijkt uit alle vier de onderzoeksmethoden dat het gebruik van deze nieuwe biologicals de kans op een schimmelinfectie van de mondholte, keelholte of slokdarm verhoogt met een factor tien tot dertig. Davidson: “We vonden consistent met vier onafhankelijke onderzoeksmethoden een verhoogde kans op schimmelinfecties met Candida tijdens gebruik van IL-17 remmers. We bevestigen de resultaten uit de bijwerkingenmeldingen van de WHO en EMA met onderzoek naar medicijnvoorschriften en een patiëntengroep met psoriasis. Met data uit het lab, waarin we zien dat afweercellen van mensen die IL-17 remmers gebruiken minder goed reageren op schimmels, ondersteunen we onze bevindingen door inzicht te geven in het onderliggende werkingsmechanisme.”

Alertheid gewenst
Twintig jaar geleden zag Kullberg een vergelijkbare studie bij medicijnen die de ontstekingsstof TNF-α remmen. Toen bleek dat patiënten die de medicijnen gebruikten een groter risico hadden op tuberculose. Die studie veroorzaakte veel ophef en leidde tot belangrijke aanpassingen in het gebruik van de medicijnen. Kullberg was onder de indruk van de methodiek en gebruikte daarom voor de huidige studie dezelfde onderzoeksmethode met behulp van wereldwijde databases, nu ook uitgebreid met onafhankelijke Europese en Nederlandse bronnen.

De gevolgen van de nu beschreven studie zijn gelukkig minder ingrijpend. “De voordelen van deze biologicals tegen IL-17 zijn groot en de verhoogde kans op een schimmelinfectie is vervelend, maar te overzien,” legt Kullberg uit. “Het is vooral belangrijk dat artsen alert zijn op deze bijwerking en snel ingrijpen als dat nodig is, met medicatie tegen schimmels. Dat kan indien nodig ook als onderhoudsdosis. Alleen in een enkel geval is het misschien noodzakelijk om vanwege aanhoudende schimmelinfecties te stoppen met het gebruik van de IL-17 remmer.”

De volgende biologicals zijn onderzocht:
IL-17 remmers: secukinumab, ixekizumab, brodalumab
IL-12/23 remmer: ustekinumab
IL-23 remmer: guselkumab

Tags bij dit artikel:

• Radboudumc
• ontstekingsremmers
• eiwitten
• afweercellen
• schimmels
• biologicals