Antibiotica kan veel gerichter gebruikt worden

Als een antibioticum (te) veel wordt voorgeschreven, kunnen bacteriën er ongevoelig voor worden

De toenemende antibioticaresistentie is een wereldwijd probleem. Om deze trend tegen te gaan, is het belangrijk dat we in ziekenhuizen verantwoord omgaan met het voorschrijven van antibiotica. Om zorgprofessionals hierbij te helpen heeft LUMC-infectioloog Merel Lambregts in samenwerking met ABR (Antibioticaresistentie) Zorgnetwerk Holland West en Boerhaave Nascholing twee gratis e-learnings opgezet. “Vooral op het gebied van praktijkgerichte scholing is er nog een wereld te winnen”, vertelt ze.

Als een antibioticum (te) veel wordt voorgeschreven, kunnen bacteriën er ongevoelig voor worden. In West-Europa komt het steeds vaker voor dat antibiotica daardoor minder goed of zelfs helemaal niet meer werken. “Ziekteverwekkers vinden altijd wel weer een manier om de werking van een medicijn te ontwijken”, weet Lambregts. Veelvuldig gebruik van antibiotica kan volgens haar dan ook problemen veroorzaken. “Als bacteriën steeds resistenter worden tegen de antibiotica die we tot onze beschikking hebben, kunnen we straks op bevolkingsniveau de meest simpele infectieziekten niet meer behandelen.” 

Gerichter voorschrijven
Vergeleken met landen in Zuid-Europa, valt het nog mee wat er in Nederland aan antibiotica wordt voorgeschreven. “We zijn hier traditioneel behoudender, maar ook in Nederland moeten we ieder antibioticum zo gericht mogelijk gebruiken. Daar is zeker nog winst te behalen”, vindt Lambregts. Volgens de infectioloog heeft dit vooral te maken met de vele factoren van het voorschrijfproces. “Je moet onder andere rekening houden met de ernst van de infectie, eventuele allergieën en de lokale epidemiologie. Heeft iemand bijvoorbeeld een lange tijd doorgebracht in India, dan is er kans dat bepaalde antibiotica niet goed werken”, legt ze uit.

Het beste voor de patiënt
In Nederland gaat het voorschrijven best goed. Al zijn er volgens Lambregts wel verbeteringen mogelijk. Bij het voorschrijven van antibiotica kiezen zorgprofessionals uit gevoel van veiligheid nu nog redelijk vaak voor middelen met een bredere werking dan nodig. “Zorgprofessionals willen altijd het beste voor de patiënt. Het voorschrijven van een bredere kuur lijkt op het eerste gezicht veiliger. Op zowel korte- als lange termijn zijn er echter nadelen. Een breder antibioticum heeft meestal meer bijwerkingen voor de patiënt. Daarnaast worden resistente bacteriën uitgeselecteerd, met als gevolg dat toekomstige infecties minder goed behandeld kunnen worden.”

Nog een groot winstpunt is het optimaliseren van antibiotica-allergie registraties. Uit onderzoek blijkt namelijk dat de meeste antibiotica-allergie registraties in Nederland onterecht zijn. “Ook hierbij kiezen we vaak voor zekerheid”, vertelt Lambregts. “Bij een vermoeden op een allergie doen we vaak al een registratie en schakelen we door naar een ander antibioticum. Dat lijkt een veilige keuze, maar hierdoor wordt onnodig voor een minder geschikt antibioticum gekozen. Het blijkt dan ook uit onderzoek dat antibiotica-allergie registraties vaak samengaan met meer artsenbezoeken, meer post-operatieve infecties, langere opnames en hogere gezondheidskosten.”

Op zoek naar het passende antibioticum
Hoe kun je als zorgprofessional dan zo optimaal mogelijk antibiotica voorschrijven? In het LUMC is er een antibioticacommissie die medewerkers ondersteunt bij het voorschrijven, onder andere met het antibioticaboekje. Toch blijft het een uitdaging om per patiënt een middel te vinden dat zowel de ziekte tegengaat, minimale bijwerkingen heeft en zo weinig mogelijk bijdraagt aan antibioticaresistentie. 

Om haar zorgcollega’s uit te rusten met de juiste kennis heeft Lambregts samen met het ABR Zorgnetwerk Holland West en Boerhaave Nascholing de e-learnings Antibiotica voorschrijven in de tweede lijn en Antibiotica allergie opgezet. “Daarin hebben we een stappenplan opgenomen dat direct toepasbaar is in de praktijk”, vertelt ze. “Zorgprofessionals leren op die manier waar ze allemaal op moeten letten en welke keuzes ze kunnen maken op basis van de beschikbare informatie. Daardoor kunnen ze straks veel beter bepalen welk antibioticum het beste past bij de patiënt.”

Werk je in de zorg en wil jij ook bijdragen aan het optimaliseren van het antibioticagebruik in Nederland? Volg dan de gratis geaccrediteerde e-learnings Antibiotica voorschrijven in de tweede lijn en Antibiotica allergie. Momenteel wordt er ook gewerkt aan een e-learning voor iedereen die werkzaam is in de eerstelijnszorg.

Tags bij dit artikel:

• antibioticagebruik
• LUMC
• antibiotica
• antibioticaresistentie
• voorschrijven