Belangrijke rol voor angst, depressie en kijk op eigen gezondheid

Mensen die de dokter vermeden, hadden tijdens de coronapandemie een twee keer hoger risico op overlijden dan hun leeftijdsgenoten die wel naar de dokter gingen

Kwetsbare zeventigplussers die tijdens de coronapandemie de zorg vermeden, stierven vaker dan mensen die wel naar de dokter gingen. Deze ouderen hadden meer last van angst en depressie dan hun leeftijdsgenoten. Met name deze klachten in combinatie met de kijk op hun eigen gezondheid spelen een belangrijke rol bij sterfte. Dat blijkt uit een studie van het Erasmus MC.

‘De relatie tussen zorgmijding en sterfte die we onderzochten leek zo logisch’, vertelt promovendus Marije Splinter van de afdeling Epidemiologie van het Erasmus MC. En die relatie is er ook: mensen die de dokter vermeden, hadden tijdens de coronapandemie een twee keer hoger risico op overlijden dan hun leeftijdsgenoten die wel naar de dokter gingen.

Maar bij het ontrafelen van de relatie tussen zorgmijding en sterfte bleek vooral de lage mentale en fysieke zelfwaardering van hun gezondheid een rol te spelen. Dit publiceren Splinter en haar collega’s in het Britse vakblad voor huisartsgeneeskunde, British Journal of General Practice. ‘Deze kwetsbare ouderen die zorg vermeden, kampten vaker met angst en depressie dan hun leeftijdsgenoten die de dokter wel bezochten. Ook vonden ze dat ze een matige of slechte gezondheid hadden.’

Tegenstrijdig
De bevindingen brengen aan het licht dat de relatie tussen zorgmijding en sterfte minder sterk is dan de onderzoekers in het begin vermoedden. ‘We dachten dat af- of uitstel van het doktersbezoek een belangrijke rol zou spelen bij sterfte. Maar als we inzoomen op de ouderen met angst en depressie, dan valt de relatie tussen zorgmijding en sterfte weg’, volgens Splinter.

Het blijft de vraag of deze ouderen niet waren overleden als ze de dokter wel hadden bezocht. ‘Het is een tegenstrijdig verschijnsel dat kwetsbaren die de zorg het meest nodig hebben, deze minder vaak ontvangen’, vult epidemioloog en huisarts in opleiding Silvan Licher aan.

Toegankelijkheid
In zijn dagelijks werk in de huisartspraktijk herkent Licher wat hij ziet in de studie. ‘Iedere huisarts kent in zijn of haar praktijk patiënten die medisch kwetsbaar zijn en beperkte middelen of kennis hebben die hun toegang tot zorg beïnvloeden. Deze groep kwam extra onder druk te staan tijdens de pandemie. Zeker toen de huisartsen hun spreekuren beperkten om meer zorg te bieden aan coronapatiënten. Deze studie leert ons dat wij aandacht moeten blijven houden voor deze kwetsbare groep patiënten, juist in tijden van crises.’

De onderzoekers hamerden na eerder onderzoek op de sterfte. Tijdens de eerste landelijke persconferenties werd gezegd: ga alleen naar de dokter als het echt nodig is. ‘Dat moet een volgende keer anders. Want niet iedereen kan die inschatting goed maken en niet alle medische klachten zijn altijd even duidelijk. Nu weten we beter: de zorg open houden is belangrijk, maar daarmee voorkomen we zorgmijding niet. Het is een structureel, maatschappelijk probleem, dat tijdens de pandemie is uitvergroot’, besluit Splinter.

ERGO
Voor deze studie maakten de onderzoekers gebruik van de Erasmus Rotterdam Gezondheid Onderzoek (ERGO)-studie, ook wel Rotterdam Study genoemd, in Ommoord. Van de 5656 deelnemers die de vragenlijst over hun medische klachten tijdens de pandemie beantwoorden, gaven 1143 aan dat ze ondanks hun ervaren symptomen geen zorg hadden gezocht. In totaal overleden 293 deelnemers voor 1 januari 2023. In de kwetsbare groep overleden 93 deelnemers, 2 keer meer dan de groep die geen zorg meed.

Bron: Erasmus MC

Tags bij dit artikel:

• depressie
• huisartsen
• Erasmus MC
• sterfte
• angst
• coronapandemie
• zorgmijding
• maatschappelijk probleem