Aanpak op maat gevraagd om de stille COPD-pandemie te bestrijden

Door luchtvervuiling terug te dringen en roken te ontmoedigen, pakken we in Nederland actief chronische longziektes aan

Onderzoek naar het bestrijden van chronische longziektes zoals Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) en astma, beperkt zich vaak tot rijke landen. Om zulke ziektes effectief te bestrijden in landen en regio’s met weinig middelen, moet er rekening gehouden worden met culturele verschillen. Arts en onderzoeker Evelyn Brakema reisde af naar Kirgizië, Vietnam, Griekenland en Uganda, om daar samen met de lokale bevolking onderzoek te doen naar een aanpak op maat. 

“Door luchtvervuiling terug te dringen en roken te ontmoedigen, pakken we in Nederland actief chronische longziektes aan. In Kirgizië daarentegen stapte ik huizen binnen die blauw stonden van de rook, omdat er urenlang mest werd verbrand voor het koken en verwarmen”, vertelt Brakema. “Een logische oplossing lijkt om kooktoestellen te gebruiken die minder rook uitstoten, maar dat is al vaak tevergeefs geprobeerd, omdat de toestellen niet aansloten bij de lokale overtuigingen en gebruiken.”

Sluipmoordenaar
“COPD is een chronische ontsteking van de luchtwegen. Hierdoor word je sneller benauwd en heb je steeds minder energie voor dagelijkse bezigheden”, legt Brakema uit. COPD is de derde doodsoorzaak wereldwijd, maar toch blijft de ziekte vaak onderbelicht. “In de landen waar we werkten zagen we dat mensen chronische longziektes vaak onterecht aanzagen voor infectieziekten, zoals tuberculose. Bij malaria of COVID-19 word je snel en zichtbaar ziek, dat trekt aandacht. Het trage, minder ‘spectaculaire’ verloop van COPD en astma maakt de ziektes sluipmoordenaars.”

De arts onderzocht met de plaatselijke bevolking wat lokale overtuigingen, behoeftes en gebruiken waren,  om de aanpak van longziektes daarop af te stemmen. Toen Brakema de bewoners van de door haar bezochte gebieden vroeg naar de oorzaak van langdurige ademhalingsklachten, kreeg ze uiteenlopende antwoorden: “In Vietnam wordt gedacht dat een verstoring van de balans tussen warmte en kou ziekte veroorzaakt. Een hete sigaret op een koude morgen heeft andere effecten dan op de hete middag is het idee. In Uganda vermoeden bewoners juist dat er hekserij in het spel is.” 

Succesverhaal
Brakema en haar team boekte met hun FRESH AIR-onderzoek buiten mooie publicaties ook flinke successen in de praktijk. In Kirgizië wist het lokale team bijvoorbeeld de minister van volksgezondheid te betrekken. “Toen hij hoorde hoe vaak chronische longziektes in zijn land voorkomen en hoeveel geld het land mis loopt door verloren productiviteit, werden er meteen maatregelen getroffen.” Daarnaast lichtten het onderzoeksteam gezondheidsmedewerkers voor over het voorkomen van chronische longziekten, zodat deze kennis zich verder verspreidt. “Op die manier hebben zo’n 10.000 zorgmedewerkers per land bereikt!”

Hoewel de situatie in Nederland compleet verschilt van die in Vietnam of Uganda, kunnen we volgens Brakema leren van haar onderzoek: “Houtstook voor sfeerverwarming zorgt hier nog voor bijna een kwart van alle fijnstofuitstoot. Op dat terrein kunnen we dus nog wat winnen. Maar voordat Nederlanders klaar zijn voor zo’n culturele verandering, is ook een aanpak nodig die rekening houdt met onze lokale gebruiken en overtuigingen.”

Evelyn Brakema volgt momenteel de specialisatie tot huisarts en zet zich in voor duurzame gezondheidszorg  bij Groene Zorg.

Tags bij dit artikel:

• duurzame
• COPD
• LUMC
• malaria
• luchtwegen
• luchtvervuiling
• tuberculose
• ontsteking
• chronische longziekten