Het doel van fundamenteel onderzoek is begrijpen hoe kankercellen werken, waar hun zwakke plekken zitten en hoe die aan te pakken zijn
Hoe verandert een gezonde cel in een kankercel? Wat hebben kankercellen nodig om te overleven? Waar zijn ze kwetsbaar? KWF investeert 9,6 miljoen euro in 16 nieuwe onderzoeken rondom dit soort fundamentele kankervraagstukken. Toponderzoekers uit heel Nederland gaan de komende jaren hun hoofd hierover buigen. De kennis die zij vergaren is essentieel voor nieuwe doorbraken in de preventie, opsporing en behandeling van kanker.
De gehonoreerde projecten maken deel uit van de tweede financieringsronde van 2022, bestemd voor fundamenteel onderzoek. De eerste ronde richtte zich op toegepast onderzoek. Later dit jaar volgen nog twee rondes. Aanvullend stelt KWF geld beschikbaar voor specifieke onderzoeksthema's zoals palliatieve zorg, slimme meettechnologieën en nieuwe geneesmiddelen voor zeldzame kankersoorten.
Kanker bestrijden is kanker begrijpen
Het doel van fundamenteel onderzoek is begrijpen hoe kankercellen werken, waar hun zwakke plekken zitten en hoe die aan te pakken zijn. Fundamenteel onderzoek vindt plaats in laboratoria en omvat de bestudering van genen, eiwitten en alle biologische processen die zich in of tussen (kanker)cellen afspelen. De kennis die hieruit voortkomt vormt de basis van nieuwe behandelingen. Zo is het succes van immuuntherapie te danken aan fundamenteel onderzoek naar de moleculaire trukendoos waarmee kankercellen ontsnappen aan het immuunsysteem.
Fundamenteel onderzoek vergt vaak een lange adem, maar is uiteindelijk de bron van nieuwe doorbraken en medisch-wetenschappelijke vooruitgang. Daarom is KWF groot pleitbezorger en overtuigd financier van dit type onderzoek.
Alle 16 nieuwe onderzoeken dragen op hun eigen manier bij aan een beter begrip van kanker. Van inzicht in het ontstaan van therapieongevoeligheid bij borstkanker tot het ontrafelen van de rol van de tumoromgeving bij galwegkanker. En van 'dubbele minuscule chromosomen' als mogelijke achilleshiel van kanker tot een nieuwe methode om zuurstoftekort in tumoren te meten.
Een greep uit het aanbod:
Triple negatieve borstkanker
Dankzij vroege opsporing en effectieve behandelmethoden zijn de vooruitzichten voor vrouwen met borstkanker relatief goed. Helaas geldt dat niet voor triple negatieve borstkanker, een agressief subtype dat vaak jonge vrouwen treft, sneller groeit, eerder uitzaait en moeilijk te behandelen is. KWF steunt twee nieuwe onderzoeken om aanknopingspunten te vinden voor de behandeling van deze hardnekkige vorm van borstkanker.
In het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam onderzoekt Jos Jonkers waarom checkpointremmers (medicijnen die het immuunsysteem helpen om kankercellen aan te vallen) niet goed werken bij triple negatieve borstkanker. Met die kennis hoopt hij de werking van checkpointremmers te verbeteren en/of nieuwe immuuntherapieën te ontwikkelen.
Aan de Radboud Universiteit in Nijmegen doet Rosemary Yu onderzoek naar de stofwisseling van triple negatieve borstkankercellen. Met driedimensionale celkweken (sferoïden en organoïden) en simulatiemodellen wil ze achterhalen welke stofwisselingsroutes cruciaal zijn voor de tumorgroei en in hoeverre deze geschikt zijn als doelwit voor nieuwe medicijnen.
Hersentumoren
In het Antoni van Leeuwenhoek onderzoekt Leila Akkari het samenspel tussen glioblastomen (agressieve hersentumoren) en hun omgeving. Glioblastomen zetten vaak hun directe omgeving op slinkse wijze naar hun hand. Zo manipuleren ze bepaalde afweercellen (macrofagen) om hen niet aan te vallen, maar juist te helpen met groeien. Akkari richt zich in haar onderzoek op de stofwisseling van deze macrofagen: welke stoffen hebben ze nodig om te overleven? En is het mogelijk om op de stofwisseling in te grijpen, zodat ze hun tumorbevorderende werking verliezen?
Dit fundamentele onderzoek is mogelijk dankzij de deelnemers van Alpe d'HuZes. Dit jaar vond de 15e editie plaats, waarmee maar liefst 16 miljoen euro voor kankeronderzoek werd opgehaald.
Zuurstofarme tumoren
Ook het onderzoek van Anika Nagelkerke (Rijksuniversiteit Groningen) wordt gefinancierd uit de opbrengsten van Alpe d'HuZes. Zij werkt aan een nieuwe methode om zuurstoftekort in tumoren te meten.
Zuurstoftekort leidt vaak tot een agressiever verloop van kanker, mede doordat chemotherapie en bestraling dan minder goed werken. Voor patiënten met zuurstofarme tumoren zijn wel aanvullende behandelingen beschikbaar, maar er is geen goede manier om deze patiënten te selecteren, waardoor gerichte behandeling uitblijft.
In een kort project van 1,5 jaar hoopt Nagelkerke aan te tonen dat zuurstoftekort nauwkeurig te bepalen is aan de hand van membraanblaasjes die cellen uitscheiden. Indien succesvol komt de vervolgstap dichterbij: een test die uitwijst of het zuurstoftekort dermate groot is dat de patiënt baat heeft bij aanvullende behandeling.