Sporten is duidelijk gezond, ook voor kinderen en jongeren met een beperking of chronische aandoening

1,3 miljoen kinderen in Nederland groeien op met een beperking of chronische aandoening. Voor hun gezondheid en welzijn is het goed om minstens twee keer per week georganiseerd te sporten, concludeert Kristel Lankhorst in haar promotieonderzoek. Er zijn echter nogal wat obstakels. Elles Kotte laat in haar promotieonderzoek zien dat het fitness- en oefenprogramma Fitkids de conditie van deze kinderen verbetert. Naar schatting de helft van hen kan uiteindelijk doorstromen naar een sportvereniging.

Meer spierkracht, meer sprintvermogen en een grotere sprongkracht. Plus: een gezonder gewicht, een betere zuurstofopname en een lager vetpercentage. Sporten is duidelijk gezond, ook voor kinderen en jongeren met een beperking of chronische aandoening. Ze zijn actiever in het dagelijks leven en ook hart en bloedvaten zijn bij hen in een betere conditie, zodat ze op latere leeftijd minder gezondheidsrisico lopen. “Misschien geen wereldschokkende conclusie”, vertelt Kristel Lankhorst, “maar het is wel goed om dit een keer te meten en ondubbelzinnig vast te stellen, juist voor deze kwetsbare groep jongeren.” Ze heeft dit nu gedaan met de zogenoemde HAYS-studie (Health in Adapted Youth Sports) voor haar promotie bij het UMC Utrecht.

Meer zelfvertrouwen
Kristel is onderzoeker en docent fysiotherapie bij de Hogeschool Utrecht. Voor haar onderzoek verdeelde zij 163 jongeren tussen 10 en 19 jaar met een beperking of chronische aandoening in twee groepen en volgde hen een jaar lang. Het gaat hierbij om lichamelijke aandoeningen en beperkingen als astma, een aangeboren hartafwijking, orthopedische aandoening, diabetes type 1, epilepsie, stofwisselingsziekten, jeugdreuma en neuromusculaire aandoeningen als een cerebrale parese of spina bifida. De eerste groep sportte tenminste twee keer per week bij een sportvereniging, de tweede één keer of helemaal niet. Behalve de eerdergenoemde fysieke voordelen, heeft georganiseerd sporten ook positieve psychosociale effecten. De sportende jongeren zijn zelfredzamer, hebben meer zelfvertrouwen en waarderen hun leven beter.
 
Niet meer blessures
Gedurende het jaar bracht Kristel ook hun ziektes en blessures in kaart. “Opvallend is dat alle deelnemers aan het onderzoek evenveel risico lopen op een blessure of ziekte.” De sportende jongeren lopen die blessure op tijdens het sporten, de anderen tijdens de gymles of speelactiviteiten in het dagelijks leven. Kristel: “In beide gevallen herstellen ze relatief snel. Ouders hoeven echt niet bezorgd te zijn, dat sporten tot meer of ernstiger blessures leidt.” Volgens haar zou het goed zijn wanneer kinderartsen en revalidatieartsen het belang van bewegen voor kinderen met een beperking of chronische aandoening meer onder de aandacht brengen. “Gezien de positieve effecten op hun gezondheid en welzijn is het een must dat deze jongeren sporten, minstens twee keer per week én in georganiseerd verband. Als ze in een revalidatiesetting trainen, zien we dat ze hun fitheid optimaliseren maar ze kunnen die daarna niet vasthouden met normale activiteiten.”
 
Fitkids
Dit is ook de ervaring van bewegingswetenschapper Elles Kotte, die promotieonderzoek verrichtte naar de effecten van Fitkids, een fitness- en oefenprogramma dat speciaal is ontwikkeld voor kinderen tussen de 6 en 18 jaar met een beperking of chronische ziekte. Denk hierbij aan kinderen met een motorische achterstand, een aandoening in het autistisch spectrum, astma, syndroom van Down, een aangeboren hartafwijking, orthopedische aandoeningen of ADHD. Elles: “Kinderen worden fysiek fitter door bij Fitkids te trainen. Hun sprintconditie verbetert met 22 procent en hun duurconditie met 24 procent. Ook hun kwaliteit van leven verbetert. Ze voelen zich bijvoorbeeld beter en zijn meer tevreden over zichzelf. Maar het is een typisch geval van use it or loose it: wanneer ze na het Fitkidsprogramma stoppen met sporten, gaan alle effecten verloren.”
 
Georganiseerd sporten
Kinderen en ouders gaan daarom tijdens Fitkids al op zoek naar een passende sport om aan deel te nemen ná het Fitkidsprogramma dat in de regel zes maanden tot een jaar duurt. Deze overstap naar een sportvereniging blijkt vaak lastig te zijn, bijvoorbeeld omdat ouders niet goed bekend zijn met de lokale sportmogelijkheden of omdat trainers en coaches bij verenigingen vaak onzeker zijn over de inspanning die kinderen met een beperking of chronische aandoening aankunnen. Elles: “Bij hen staat veiligheid logischerwijs voorop. De kinderfysiotherapeuten van Fitkids helpen bij het zoeken naar een passende sport. Zij weten wat deze kinderen wel en niet kunnen. Ik denk daarom dat het goed is om toekomstig onderzoek te richten op de vraag hoe de samenwerking tussen de fysiotherapeuten bij Fitkids en de sportcoaches en trainers verbeterd kan worden. Dan kunnen er meer kinderen bij een reguliere of aangepaste sportvereniging terecht.” Kristel: “Ik sluit me daarbij aan. Ook vanuit de revalidatie moet er een samenwerking tot stand komen met trainers, coaches en buurtsportcoaches om kinderen en jongeren na een revalidatieprogramma georganiseerd te laten sporten. En als een kinderarts constateert dat een kind beter kan gaan sporten, moet er een makkelijke verwijzing tot stand komen naar een regulier of aangepast sportaanbod met de juiste begeleiding.”
 
165 fysiotherapiepraktijken
Het Fitkidsprogramma wordt in 165 fysiotherapiepraktijken verspreid over Nederland gegeven. Redenen voor kinderen met een beperking of chronische aandoening om mee te trainen in een Fitkidsgroep zijn onder meer: sterker worden (kracht) en langer kunnen sporten (volhouden), een betere conditie (om op gym beter mee te kunnen komen), betere motorische vaardigheden (bijvoorbeeld beter een bal kunnen vangen) en meer plezier in bewegen. De kinderen hebben een gezamenlijke warming up en cooling down en volgen daartussen gedurende veertig minuten een individueel trainingsschema dat gericht is op hun specifieke hulpvraag. De kwaliteit van het programma wordt gewaarborgd door de Stichting Fitkids, waarvoor Elles haar promotieonderzoek verrichtte.