Ondanks coronasteun blijft de financiële positie van de jeugdzorg zorgelijk

Organisaties in de jeugdzorg zijn het jaar 2020, ondanks de coronacrisis, financieel gezien, redelijk goed doorgekomen. Sectorbreed boekte de jeugdzorg zelfs een hoger nettoresultaat: van € 38,1 in 2020 tegen € 15,1 miljoen een jaar eerder. Dit is voor een groot deel te danken aan de compensatie voor omzetderving en voor extra kosten door corona. Maar ondanks deze coronasteun blijft de financiële positie van de jeugdzorg zorgelijk.

Zo heeft net als een jaar eerder nog steeds ruim de helft van de jeugdzorginstellingen een weerstandsvermogen onder de gangbare norm van 15%. Ook boekten 54 jeugdzorginstellingen rode cijfers, ruim 20 procent van de sector. De jeugdzorgorganisaties met een negatief resultaat in 2020 lichten toe dat deze verliezen vooral worden veroorzaakt door tarieven onder kostprijs en de toenemende krapte op de arbeidsmarkt, waardoor de personeelskosten stijgen en er meer flexibele krachten en zzp’ers moeten worden ingehuurd. Dat blijkt uit een analyse van de jaarverslagen van de jeugdzorgsector over 2020. Intrakoop, de inkoopcoöperatie van de zorg, en Verstegen accountants en adviseurs onderzochten de cijfers van 245 jeugdzorgorganisaties met minimaal 1 miljoen omzet. Dat komt overeen met 94% van de omzet in deze zorgsector.

Ondanks de grote impact van corona heeft de jeugdzorg vorig jaar veerkracht getoond. Nadat in 2019 de resultaten in vergelijking met 2018 meer dan gehalveerd waren, laat 2020 op een aantal fronten voorzichtig herstel zien. Het gezamenlijke nettoresultaat steeg, maar ook de omzet nam toe. De compensatiemaatregelen voor de coronaschade lijken daarmee goed te hebben gewerkt, net als bij de andere zorgsectoren. De opbrengsten (+9,4%) zijn harder gestegen dan de kosten (+8,8%). Wel heeft de stijging van de opbrengsten deels een incidenteel karakter doordat coronacompensatie en de subsidie voor de zorgbonus als opbrengsten zijn meegenomen in de jaarrekeningen. De totale omzet komt uit op € 2.915 miljoen.

Uit de gepubliceerde jaarcijfers blijkt verder dat de resultaatverbetering in 2020 vooral door de kleinere en middelgrote jeugdzorgorganisaties is gerealiseerd. De grotere jeugdzorgorganisaties zagen de resultaten zelfs afnemen. Mogelijk speelt bij de grotere organisaties mee dat zij vaak een complexer cliëntenbestand hebben. Hun cliënten kampen niet zelden met meervoudige complexe aandoeningen waardoor deze organisaties sneller in de problemen komen met de vergoedingen die zij van de gemeente ontvangen. “Het tekent de kwetsbare positie van de jeugdzorg”, stelt Ruud Plu, directeur/bestuurder van Intrakoop. “De coronasteun en het feit dat gemeenten door de rechter zijn gedwongen om kostendekkende tarieven te bieden, helpen zeker, maar vergeleken met andere sectoren in de zorg blijven de financiële cijfers dun ijs.”

Personele kosten lopen op
Van de bedrijfslasten vormen de personeelskosten verreweg de grootste post. In 2020 bedroegen de totale personeelskosten € 2,0 miljard, 8% meer dan in 2019. Vooral de salariskosten stegen hard met 8,7%, onder ander door een toename van het aantal fte’s dat werkzaam is in de sector en een stijging van 4% door cao-afspraken. Door de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt stegen ook de kosten voor personeel niet in loondienst (PNIL) verder. De kosten voor flexibel personeel komen daarmee in totaal op € 161 miljoen (+6,8%). De andere personeelskosten daalden licht met 0,4%. Door de coronacrisis waren er bijvoorbeeld minder reiskosten en minder opleidingen.

De krapte op de arbeidsmarkt wordt zichtbaar in het aantal vacatures: de onderzochte jeugdzorgorganisaties telden eind 2020 1.417 vacatures, 4,2 procent meer dan in 2019. Ruim driekwart (79%) van de vacatures betreft cliëntgebonden vacatures. Het aantal moeilijk vervulbare cliëntgebonden vacatures steeg net als een jaar eerder met bijna 35%. En net als in de andere zorgsectoren steeg ook het verzuimpercentage in de jeugdzorg. Deze kwam in 2020 uit op gemiddeld 6,0%, komend van 5,9% in 2019.

Het aantal cliënten steeg met ruim 3.000. Bij de 245 onderzochte instellingen hebben in totaal in 2020 ruim 330.000 cliënten zorg ontvangen. De capaciteit, uitgedrukt in het totaal aantal plaatsen dat gefinancierd vanuit de jeugdwet beschikbaar is voor verblijfszorg, daalde in 2020 met 3,7%. Bij de onderzochte organisaties gaat het in totaal om 7.776 plaatsen. Daarnaast telden de onderzochte organisaties 780 plaatsen voor gesloten jeugdzorg. Dit aantal is nagenoeg gelijk aan het aantal plaatsen in 2019 (+0,6%).

Meer dan miljard aan inkoopuitgaven
Bij de onderzochte jeugdzorgorganisaties werd in totaal € 1.027 miljoen besteed aan zogeheten inkoopuitgaven. De inkoopuitgaven stegen in 2020 met 7,3%, een toename die in lijn ligt met de eerdere stijging in 2019 (8,0%). De toename is het gevolg van hogere exploitatiekosten (6,6%). Ook werd er meer uitgegeven aan cliënt- en bewonersgebonden kosten, waaronder de uitgaven aan therapieën en geneesmiddelen. In 2020 stegen deze kosten flink met 6,7% naar een totaal van € 267 miljoen. Een deel van de stijging kan worden verklaard door een toename van het aantal cliënten. De totale investeringen van de onderzochte jeugdzorgorganisaties bedroegen in 2020 iets meer dan € 51 miljoen. De toename van de investeringen komt voor een deel door sterk stijgende investeringen in nieuw- en verbouw.

Intrakoop Jaarverslagenanalyse Jeugdzorg 2020