De totale bedrijfslasten van de ziekenhuizen stegen in 2019 met 5,4%
De financiële ‘gezondheid’ waarmee het merendeel van de ziekenhuizen 2020 is gestart, is waarschijnlijk niet genoeg als financiële buffer voor de extra kosten door COVID-19 en het tijdelijk stopzetten van de reguliere zorg. Zonder de compensatieregeling zoals overeengekomen met de zorgverzekeraars begin juli, zullen de meeste ziekenhuizen over 2020 in de rode cijfers belanden.
“De coronacrisis heeft laten zien dat de Nederlandse ziekenhuizen erg slagvaardig zijn. Tegelijkertijd hebben we ook gezien dat de continuïteit snel in gevaar kan komen, ondanks een eigen vermogen van 7 miljard euro”, stelt Ruud Plu, directeur/bestuurder van Intrakoop. “Hoewel de impact van COVID-19 pas echt duidelijk wordt in de jaarrekeningen van 2020, is het nu al zonneklaar dat het merendeel van de ziekenhuizen zonder financiële steun in de problemen komt.”
Voorafgaand aan de coronacrisis steeg het zogeheten weerstands- vermogen van ziekenhuizen naar 27,1 procent, ruim boven de norm van 15% van het Waarborgfonds voor de Zorgsector. Het eigen vermogen van ziekenhuizen groeide in 2019 met € 434 miljoen euro naar € 7 miljard. Qua liquiditeit hadden de ziekenhuizen samen zo’n € 2,6 miljard in kas. Dit blijkt uit een analyse van 66 jaarverslagen van Nederlandse ziekenhuizen over 2019. Intrakoop, de inkoopcoöperatie van de zorg, en Verstegen accountants en adviseurs voeren deze analyse jaarlijks uit.
De ziekenhuizen boekten in 2019 samen een positief resultaat van € 347 miljoen. Een jaar eerder werd nog € 404 miljoen winst gemaakt. Ondanks een omzetstijging van 5% in 2019 daalde de resultaatratio van 1,7% in 2018 naar 1,4% vorig jaar. “Een rendement van 1,4% biedt de sector maar heel beperkt ruimte om te investeren en de reserves op peil te houden”, stelt Plu. “Zeker met het oog op de toegenomen kosten voor personeel en dure behandelingen en de gevolgen van de coronacrisis, staan ziekenhuizen waarschijnlijk voor het meest uitdagende jaar ooit. De relatief lage rendementen zijn echt een zorgpunt.”
Toenemende druk door hoge personeelskosten en dure medicijnen
In de meeste ziekenhuizen staan, ondanks de omzetgroei, de resultaten nu al onder druk. Tot nu rapporteerden vijf ziekenhuizen over 2019 rode cijfers. Dit is vergelijkbaar met 2018 toen vier ziekenhuizen een verlies presenteerden. Opnieuw zijn de opgelopen personeelskosten een belangrijke oorzaak. Veel ziekenhuizen geven in hun jaarverslagen aan dat de omzetstijging onvoldoende is om de toename van salariskosten, inhuur en overige personeelskosten te compenseren. Alle (zeven onderzochte) academische ziekenhuizen boekten winst, maar ook daar daalde het resultaat. In vergelijking met algemene ziekenhuizen (gemiddeld 1,4%) is het resultaat in de universitaire centra slechter: 0,9%.
De totale bedrijfslasten van de ziekenhuizen stegen in 2019 met 5,4%. Een stijging die beduidend hoger ligt dan in de afgelopen jaren. Rekening houdend met een beperkt aantal ziekenhuizen waarvan nog geen jaarcijfers beschikbaar zijn, betekent dit dat de totale kosten van ziekenhuiszorg voor de samenleving in 2019 zo’n € 30 miljard bedragen. Personeelskosten vormen meer dan de helft (53%) van de totale bedrijfslasten. Dit is exclusief de honorariumkosten voor vrijgevestigde medisch specialisten, goed voor 8% van de lasten. Net als in voorgaande jaren stegen ook de kosten voor flexers en ZZP’ers (personeel niet in loondienst) sterk met 6,7%.
Bij de inkoopuitgaven valt verder de stijging op van de uitgaven voor onderhoud en energie (+ 8,5%). Ook de zogeheten patiënt- en bewonersgebonden kosten stegen opnieuw sterk met 6,5% tot € 5,5 miljard, ondanks minder ziekenhuisopnamen en minder poliklinische behandelingen. De belangrijkste oorzaak van de hogere kosten voor patiëntenzorg zijn (de kosten van) dure geneesmiddelen. De verwachting voor 2020 is dat de patiënt- en bewonersgebonden kosten vooral zullen toenemen door de kosten voor de opvang van coronapatiënten en de voorbereidingen op een eventuele tweede golf.
Aantal moeilijk vervulbare vacatures blijven stijgen
Het aantal vermelde vacatures in 2019 is voor het eerst weer gedaald (met -6,4%), waarschijnlijk een gevolg van het minder publiceren van vacatures die toch niet worden vervuld. Het aantal moeilijk vervulbare vacatures steeg wel met 13,5% tot bijna 1.700 vacatures. Dit betreft vacatures die langer dan drie maanden open staan. In totaal werken in de ziekenhuizen circa 270.000 mensen: 69% werkt met patiënten, 31% is ‘overhead’. Het ziekteverzuim door personeel nam in 2019 toe tot 5,2%, een kleine stijging, maar nog steeds laag in vergelijking met de overige zorgsectoren zoals de verpleeghuissector, GGZ en gehandicaptenzorg. De verwachting is dat het verzuim in 2020 als gevolg van de coronacrisis verder zal toenemen.
Het aantal beschikbare bedden (de klinische capaciteit) daalde in 2019 licht met 1,6 procent (in 2017 1,7%). Het past in de trend van de afgelopen jaren, waarbij ziekenhuizen hun beddencapaciteit afbouwen en inspelen op minder klinische opnamen. De 66 onderzochte ziekenhuizen hebben samen een capaciteit van 30.489 bedden. Het aantal bedden stijgt naar verwachting in 2020 weer iets door de uitbreiding van het aantal IC-bedden in verband met de coronacrisis. In totaal waren er in 2019 ruim 1,4 miljoen klinische opnamen, 1,6% minder dan in 2018. Ook het aantal klinische verpleegdagen daalde vorig jaar (-2,1%). Het aantal poliklinische bezoeken bleef steken op 7,6 miljoen bezoeken. Een afname van een half procent, vooral omdat poliklinische handelingen steeds vaker worden verricht door huisartsen of worden overgenomen door zelfstandige behandelcentra.