Door nieuwe inzichten meer grip op ijzertekort

IJzertekort is een veel voorkomende oorzaak van bloedarmoede bij mensen van alle leeftijden

Wereldwijd hebben maar liefst 1,2 miljard mensen last van een tekort aan ijzer in hun lichaam. Dit kan grote gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Een nieuw overzichtsartikel van Radboudumc-onderzoeker Dorine Swinkels samen met Duitse en Australische collega’s geeft een op wetenschappelijk bewijs gebaseerde leidraad hoe ijzertekort vastgesteld en behandeld dient te worden, om op termijn positieve gezondheidseffecten te garanderen. Dit artikel is nu gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift The Lancet.

Vermoeidheid, hartkloppingen, duizeligheid, kortademigheid, bleek zien, zweten, hoofdpijn, rusteloze benen: het zijn allemaal klachten die kunnen horen bij een tekort aan ijzer in het lichaam. IJzertekort, of ijzergebrek, is een belangrijke oorzaak van bloedarmoede. Bij mensen met bloedarmoede is er sprake van een tekort aan zuurstof producerende rode bloedcellen, ofwel hemoglobine (Hb). Hemoglobine zorgt ervoor dat de zuurstof van de longen naar alle cellen in het lichaam gaan. Minder zuurstof in het lichaam zorgt voor bovenstaande klachten.

IJzertekort is een wereldwijd groot gezondheidsprobleem
IJzertekort is een veel voorkomende oorzaak van bloedarmoede bij mensen van alle leeftijden. Wereldwijd ondervinden maar liefst 1,2 miljard mensen hinder door een gebrek aan ijzer, voornamelijk kinderen en vrouwen in hun vruchtbare levensfase. Bloedarmoede door ijzertekort komt het meest voor in minder bevoorrechte groepen, waaronder migranten en vluchtelingen, en in lage en middeninkomenslanden. In Nederland zijn er geen algemene cijfers bekend onder volwassenen, maar wel bekend is dat één op de tien peuters er last van heeft en één op de vijftig tieners. Bovendien wordt geschat dat één op de zes tot tien zwangere vrouwen in Nederland kampt met een ijzertekort. “Kortom, ijzertekort is een niet te onderschatten probleem dat wereldwijd, onder alle bevolkingsgroepen speelt.”, zegt Dorine Swinkels, hoogleraar Experimentele Klinische Chemie aan het Radboudumc en laatste auteur van de publicatie.

Hartproblemen en hoger risico op laag geboortegewicht
Een breed scala aan gezondheidsproblemen kan worden veroorzaakt door een ijzertekort, zoals vermoeidheid, hoofdpijn, haaruitval en rusteloze benen. Ook kan ijzertekort andere aandoeningen verslechteren, zoals die van het hart. Vooral jonge kinderen met een ijzertekort lopen het risico op verminderde verstandelijke ontwikkeling. IJzertekort bij zwangere vrouwen verhoogt het risico op een laag geboortegewicht van het kind, met alle risico’s van dien, legt Dorine Swinkels uit. “Vanwege die lange termijngevolgen, zoals ontwikkelingsstoornissen bij kinderen, is het van groot belang om een adequate diagnose te stellen. Maar daarnaast is een beter begrip en betere herkenning van de oorzaken nodig. Dit zal wereldwijd een belangrijke positieve impact hebben op de gezondheid van mensen.”

Diagnose stellen is niet eenvoudig
Over die oorzaken valt veel te zeggen. Vaak is er sprake van een gebrek aan voldoende ijzer in het dieet. Al bekend was dat ijzertekort veroorzaakt kan worden door recente ontwikkelingen als vegetarisme en overgewicht, maar de grootte van de effecten zijn pas de laatste jaren duidelijk geworden. Daarnaast kan een ijzertekort ook een teken zijn van serieuze ziekten, zoals bepaalde maagaandoeningen, darmkanker of de chronische darmaandoening coeliakie.  In dat geval volstaat het niet om alleen ijzertabletten te slikken. Patiënten met een chronische infectie of ontsteking kunnen deze tabletten niet goed opnemen. Er moet dus voldoende aandacht zijn voor de exacte oorzaak van het ijzertekort. Want zonder de oorzaak te weten, zo stellen de onderzoekers, kan een patiënt geen of verkeerde behandeling krijgen en kunnen serieuze, onderliggende aandoeningen worden gemist. En dat kan levensbedreigend zijn.
 
Het is niet altijd eenvoudig om vast te stellen dat er sprake is van een ijzertekort. Dit geldt met name als de patiënt naast het ijzertekort ook een infectie of ontstekingsziekte heeft. Hiervoor is nog geen goede oplossing. Om te bepalen of iemand wel of geen ijzertekort heeft, wordt gebruik gemaakt van afkappunten. Internationaal is geen overeenstemming welke de meest optimale is en het ontbreekt hierbij aan kwalitatief goede studies, zo concluderen de onderzoekers.

Nieuwe behandelmogelijkheden
Het artikel van Dorine Swinkels en haar medeauteurs, klinische en fundamentele onderzoekers uit Melbourne (Sant-Rayn Pasricha en Jason Tye-Din) en Heidelberg (Martina Muckenthaler) richt zich ook op nieuwe behandelingsstrategieën. Er is de afgelopen jaar veel meer bekend geworden. Dorine Swinkels: “Patiënten met milde vormen van bloedarmoede bleken in het verleden teveel tabletten te krijgen. Dit gaf veel bijwerkingen. Daarnaast zijn er tegenwoordig ijzerpreparaten die via een injectie (intraveneus) toegediend kunnen worden, en zijn er veel belovende therapieën in ontwikkeling voor de behandeling van ijzergebrek bij ontstekingsziekten.”

Van het laboratorium naar de zorg
In het Radboudumc wordt veel onderzoek gedaan naar ijzertekort en bloedarmoede. Laboratoriumarts Dorine Swinkels leidt het Radboudumc expertisecentrum ijzerstofwisselingsziekten. Dit centrum is gespecialiseerd in de zorg voor patiënten met ijzerstofwisselingsziekten, zoals ijzerstapeling (hemochromatose) en bloedarmoede (anemie). De onderzoekers van het centrum zijn betrokken bij het maken van nationale en internationale richtlijnen voor deze aandoeningen. Het onderzoek van Dorine Swinkels, verbonden aan de afdeling Laboratoriumgeneeskunde, en haar team richt zich op de vertaling van ontdekkingen in de fundamentele wetenschappen naar de zorg voor de patiënt: gericht op diagnose en behandelingsstrategieën voor patiënten met aandoeningen van de ijzerstofwisseling.

Tags bij dit artikel:

• Radboudumc
• bloedarmoede
• stofwisseling
• ontstekingsziekte
• ijzertekort