Hersenatlas verlaagt stralingsdosis

Voordat een tumor bestraald kan worden, worden er radiologische beelden gemaakt om nauwkeurig te kunnen berekenen waar de juiste dosis ter plaatse van de tumor moet komen

Bij bestraling van tumoren in de hersenen en in het hoofd & hals gebied kan de dosis straling nu fors worden verminderd, zonder dat dit ten koste gaat van het gewenste behandelresultaat. De kans op bijwerkingen wordt hierdoor drastisch verminderd. Daniëlle Eekers, radiotherapeut-oncoloog bij MAASTRO clinic en ZON-PTC promoveerde 7 december op dit onderwerp aan de Universiteit Maastricht. Zij vergeleek hiervoor diverse behandelingsmethoden. Op haar initiatief werd vervolgens een hersenatlas ontwikkeld in samenwerking met het Maastricht UMC+ en verschillende Europese protonencentra.

Opmerkelijk
Voordat een tumor bestraald kan worden, worden er radiologische beelden gemaakt om nauwkeurig te kunnen berekenen waar de juiste dosis ter plaatse van de tumor moet komen. Maar hierop is vaak moeilijk te zien waar de tumor precies zit en waar deze grenst aan het gezonde weefsel, bijvoorbeeld de oogzenuw of de geheugen gebieden. Ook wel de risico-organen genoemd. Daarom wordt dit digitaal ingetekend op heel gedetailleerde foto's (MRI) van het hoofd van de patiënt. "In de praktijk bleken er belangrijke verschillen te zijn hoe dit werd gedaan door de diverse Europese centra voor radiotherapie." Niet echt opmerkelijk, vond Daniëlle Eekers, want het gaat om zeer ingewikkelde anatomie. Zij stelde voor om een hersenatlas te ontwikkelen. In goede consensus is MAASTRO nu gekomen tot een definitieve hersenatlas welke gebruik gaat worden door de Europese protonencentra.

Hersenatlas
De andere Europese centra voor radiotherapie zullen ook deze hersenatlas gaan gebruiken. "Het is een digitale en online beschikbare atlas geworden met hierin afbeeldingen van de hersenen," vertelt Daniëlle Eekers. "Deze kun je vanuit meerdere perspectieven bekijken, zowel op MRI als CT. De bedoeling is dat alle radiotherapeuten de vele belangrijke risico-organen op dezelfde manier gaan intekenen. Dat maakt niet alleen een goede vergelijking mogelijk tussen de verschillende behandelingen, zoals de huidige bestralingstechnieken met bijvoorbeeld bestraling met geladen deeltjes (protonen). Ook de bijwerkingen van de bestraling worden hierdoor verder verminderd omdat er nu bij de berekening van de bestraling rekening gehouden kan worden met deze risico-organen. De hersenatlas levert dus een belangrijke bijdrage aan de verdere optimalisatie van de radiotherapeutische behandeling van tumoren in de hersenen en het hoofd & hals gebied."

Kleine hersenen
Ook stelde Daniëlle Eekers vast dat de kleine hersenen een belangrijke rol kunnen spelen bij het herstel van de patiënt na bestralen. "Eerder was al bekend dat de kleine hersenen hoofdzakelijk verantwoordelijk zijn voor onze coördinatie en balans. Nu blijkt dat het achterste deel van de kleine hersenen ook invloed heeft op het proces van kennis verwerven door waarneming en het verwerken hiervan door het denken. Hiermee hebben patiënten soms problemen na bestraling. Het is dus essentieel dat ook het achterste deel van de hersenen zorgvuldig wordt ingetekend om onnodige bijwerkingen te voorkomen."

Protonen
Met twee internationale studies toonde Danielle Eekers aan dat de eerder genoemde risico-organen minder dosis zullen krijgen door te bestralen met geladen deeltjes, zoals protonen en koolstof. "Het bijzondere van deze deeltjes is dat ze stoppen in de patiënt en daardoor geen dosis achter de tumor afgeven." Deze bestraling met protonen is nu mogelijk in Groningen en Delft en over enkele weken ook in Maastricht. De verwachting is dat ongeveer drie procent van alle bestraalde patiënten in Nederland in aanmerking komen voor protonenbestraling.

Tags bij dit artikel:

• oncoloog
• hersenen
• Maastricht UMC+
• radiologische
• bijwerkingen
• Universiteit Maastricht
• protonen
• behandelingsmethoden
• protonenbestraling