Tijdens coronapandemie toonden ziekenhuizen veerkracht

Naarmate de crisis langer duurde werd veerkrachtig reageren wel een uitdaging voor zorgpersoneel en de organisatie

Ziekenhuisbestuurders vinden dat ziekenhuizen goed voorbereid waren om te reageren op een acute crisis. Met name in 2020 bleek dit een heel belangrijke eigenschap, toen de coronapandemie het crisismanagement van ziekenhuizen op de proef stelde. Naarmate de crisis langer duurde werd veerkrachtig reageren wel een uitdaging voor zorgpersoneel en de organisatie. Dit blijkt uit onderzoek van het Nivel.

Onderzoekers van Nivel interviewden negen ziekenhuisbestuurders om de organisatorische veerkracht op een aantal aspecten in kaart te brengen. De bestuurders beoordeelden de veerkracht van de organisatie over het algemeen positief. Zij oordeelden wel wisselend over hoe gereed zij zijn voor nieuwe crises in de toekomst.

Langdurige aard van coronacrisis deed veerkracht afnemen
Ziekenhuizen zijn voornamelijk voorbereid op “acute” kortdurende crises, aldus bestuurders. De geïnterviewden lieten weten dat de organisatie snel kon schakelen en effectief kon reageren tijdens de eerste twee golven van de coronacrisis dankzij goed crisisleiderschap, open communicatie en sterke netwerken. Het aanhouden van deze crisis zorgde echter voor complexe organisatorische uitdagingen. Veerkrachtige capaciteiten van zorgverleners maakten plaats voor angst, uitputting en een verhoogt ziekteverzuim. Op een gegeven moment werd het crisisbedrijf afgeschaald en moesten organisaties de crisis en reguliere zorg als twee bedrijven naast elkaar voeren.

Veerkracht tijdens langdurige crisis hangt af van goed ondersteund personeel
Deze studie bevestigt bevindingen in eerdere studies dat veerkracht van organisaties sterk afhangt van de mate waarin de organisatie toegang heeft tot de benodigde middelen en materialen. De belangrijkste daarvan zijn goed getraind, gemotiveerd en goed (materieel) ondersteund personeel. En als er lessen geleerd worden van een crisis, is het van belang dat er bewustzijn is over wat belangrijk en urgent is. Om in de toekomst nog beter voorbereid te zijn moeten die lessen ook geïmplementeerd worden door te kijken naar wat goed ging en wat beter kan in de werkprocessen.

Anticiperen op toekomstige crises nog moeilijk
Ook onderzochten we hoe de ziekenhuisbestuurders staan tegenover het anders inrichten van de zorg om toekomstige pandemieën beter het hoofd te kunnen bieden. Omdat de coronacrisis nog steeds gaande was tijdens de interviews (zomer 2021), waren nog niet alle ziekenhuisbestuurders bezig met het nadenken over de toekomst. Ideeën hierover liepen dan ook uiteen. Er werd benadrukt dat iedere crisis zich anders manifesteert, waardoor anticiperen op een toekomstige gebeurtenis moeilijk blijft.

Om toekomstige zorgcrises beter het hoofd te kunnen bieden, moeten we niet uitsluitend kijken naar permanente opschaling. Oplossingen liggen ook in het duurzaam benutten van eigen netwerken, in sterk crisisleiderschap en in het tijdig bieden van perspectief, al tijdens de crisis.
Caroline Schlinkert: Onderzoeker (postdoc) Organisatie en Kwaliteit van Zorg

Over het onderzoek
Het Nivel voerde dit onderzoek uit in het kader van de Monitor Patiëntveiligheid 2019-2022. We interviewden negen bestuursleden van negen Nederlandse ziekenhuizen. Zij kregen eerst een stelling voorgelegd over één van dertien organisatorische veerkrachtindicatoren. Vervolgens gingen zij via deze stelling reflecteren op hun ervaringen tijdens de coronapandemie in hun eigen ziekenhuis. Dit onderzoek werd gefinancierd door het Ministerie van VWS.

Tags bij dit artikel:

• zorgverleners
• NIVEL
• ziekenhuis
• VWS
• organisatie
• crisis
• uitdaging
• ziekenhuisbestuurders