Grootste RNA-virus ooit ontdekt

De ontdekking was een toevalstreffer, want de wetenschappers waren helemaal niet op zoek naar virussen

Onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en het Howard Hughes Medical Institute in de Verenigde Staten hebben per toeval een RNA-virus ontdekt met een genoom van recordgrootte. Het virus lijkt niet ziekmakend te zijn, maar de ontdekking herdefinieert hoe experts denken over de evolutie van virussen. De onderzoekers publiceren hun bevindingen in het wetenschappelijke tijdschrift PLOS Pathogens.

De ontdekking was een toevalstreffer, want de wetenschappers waren helemaal niet op zoek naar virussen. “Onze Amerikaanse collega’s onderzoeken hoe weefsel zichzelf herstelt. Ze gebruiken hiervoor een platworm waarvan het lichaam weer aangroeit als je er een stukje afsnijdt. In hun zoektocht naar hoe dit werkt, stuitte masterstudent Amir Saberi op dit onbekende RNA-virus”, legt hoogleraar Alexander Gorbalenya van de afdeling Medische Microbiologie uit.

Groot verschil
Toen zijn Amerikaanse collega Philip Newmark contact met hem opnam vanwege zijn expertise in virussen wist hij eerst niet wat hij hoorde, vertelt Gorbalenya. “Het grootste bekende RNA-virus tot dan toe had een genoom van ongeveer 33 duizend nucleotiden, terwijl het genoom van dit nieuwe virus ruim 41 duizend nucleotiden lang is.” Dat lijkt geen groot verschil, maar is het wel degelijk. Die 8 duizend nucleotiden is bijna even lang als het hele genoom van het poliovirus.

Twee keer in 25 jaar
“De onverwachte ontdekking van dit virus brengt onze kennis een enorme stap vooruit”, aldus Gorbalenya. “Wetenschappers ontdekken tegenwoordig bijna elk uur nieuwe virussen, maar in de afgelopen 25 jaar is het maar twee keer gebeurd dat die groter waren dan de tot dan toe bekende RNA-virussen. En zelfs dan ging het om een verschil van minder dan 2000 nucleotiden. Promotiestudent Anastasia Gulyaeva bracht het genoom van het nieuwe virus met computermodellen in kaart concludeerde dat het een zeer bijzonder nidovirus is. Het virus is in de verte familie van de dodelijke SARS- en MERS-coronavirussen.

Evolutie van virussen en het leven
De ontdekking is belangrijk, omdat het wetenschappers iets vertelt over de evolutie van virussen en het leven. De lengte van het genoom is sterk gerelateerd aan de complexiteit van een organisme. Mensen en andere organismen die zijn opgebouwd uit cellen gebruiken DNA om een genoom te bouwen. In eerdere stadia van evolutie gebruiken organismen RNA. RNA is een relatief kwetsbaar molecuul, dus op een bepaald moment in de evolutie – miljarden jaren geleden- werd dit vervangen door DNA. De ontdekking van dit grote RNA-virus wijst uit dat dit overstapmoment niet ligt op 30 duizend nucleotiden, maar op minimaal 40 duizend nucleotiden.

Is de grens dan nu bereikt? “Door deze ontdekking weten we nu zeker dat nidovirussen de capaciteit hebben om door te evolueren tot een nog groter RNA-genoom. Bovendien hebben we pas het topje van de ijsberg ontdekt als het gaat over virussen, dus ik sluit niet uit dat er nog grotere RNA-virussen wachten om ontdekt te worden”, aldus Gorbalenya.

De publicatie ‘A planarian nidovirus expands the limits of RNA genome size’ is te lezen op de website van PLOS Pathogens.

Tags bij dit artikel:

• LUMC
• cellen
• publicatie
• ziekmakende
• organismen
• lichaam
• ontdekking
• virussen